Туберкулез туралы не білу керек? 3 страница

2 кезең – өкпедегі іріңдік жарылып, іріңнің сыртқа ағып шығуы. Сырқат барысының 5 – 10 күнінен кейін пациенттің ауызы бір мезетте көп мөлшерде іріңмен толып, жағымсыз иістегі іріңдікті сыртқа бөліп шығарады. Бұдан кейін науқастың жағдайы жеңілдене бастайды. Уыттану белгілері тыйылып сабырсиды, дем алуы жақсарады, дене қызуы төмендейді, тамаққа деген тәбеті құмарланады. Жиналып бөлінген іріңдік шығын 3 қабаттан тұрады: іріңдік шығындының алғашқы бөлігінің қабаты көпіршікті болып келеді, іріңдік шығындының екінші орта бөлігі – сарғыш, бір түстік сипатта, ал іріңдік шығындының астыңғы үшінші қабат бөлігі өкпе тінінің элементтер үгіндісінің қалдығынынан тұрады. Өкпе қуысынан бөлініп шыққан іріңдіктен кейін, перкуссияда өкпе дыбысы анық шығады. Аускультацияда амфоралық дем үні естіледі. Рентгенде тегіс деңгейлі сұйықтығы бар қуыс анықталады.

3 кезең – жазылу кезеңі. Сырқат барысының 15 –20 күнінен кейін науқастың жөтелі басылып, қақырық тастау мөлшері азайып, уыттану белгілері жойылады. Егер уақтылы ем көрсетілмеген жағдайда сырқат ағымы созылмалы түріне көшеді. Өкпе абсцесінің бірінші кезеңіндегі өткізілген рентген тексерісінде өкпе қуысына жиналған ірің көрінісі байқалады. Абсцестің созылмалы түрінде сырқаттың саусақтары барабан таяқшалары тәрізді, тырнақтары дөмбекшіген түрінде болады. Науқастың тынысынан  жағымсыз иіс шығады.

Асқынулары. Сырқаттың ең қауіпті асқынуы - өкпеден қан кету болып табылады. Іріңді қуыс жарылып өкпенің екі қабатының аралығына іріңнің кетуі мүмкін, бронхоэктаздар пайда болуы мүмкін. Сонымен қатар амилоидоздың дамуы да мүмкін, бұл жағдайда іш қуыс ағзалары зақымдалады. Ағзадағы қан арқылы дененің барлық бөліктеріне іріңдік шығыннан жайылуы мүмкін.

7 сурет Оң жақ өкпенің жоғарғы  

бөлігінің абсцесі.                                                              

Емі. Науқас міндетті түрде ауруханада емделеді. Төсек тәртібін сақтауы тиіс. Науқастың тағамдарының құнарлы болуы, емдәм тәртібін сырқат түріне нақты және қолайлы етіп тағайындаған маңызды болып табылады. Қабынуға қарсы антибактериалдық емін қолданылады: антибиотиктер, сульфаниламидтер тобына жататын дәрілер. Бұл препараттарды ауыз арқылы, қан арқылы немесе жергілікті түрде бронхоскоп аппаратын қолдана отырып кеңірдектің тарамдарының ішіне тікелей жіберуге болады. Жиі қолданатын антибиотиктерге цефалоспориндер жатады: цефотаксим – тәулігіне 12 гр дейін, цефтазидим – тәулігіне 4 гр дейін т.б. Уыттануға қарсы ем жүргізіледі. Осы мақсатпен ағзаға көп мөлшерде дәрілік сұйықтықтарын жіберу керек - гемодез, полиглюкин, глюкоза ерітінділері. Міндетті түрде бронхтың ішін іріңнен тазарту үшін позициялық дренаж жүргізу қажет. Уақыты өте келе пациентті тәулігіне 40 – 60 минутқа төсектегі жағдайын өзгертіп отыру керек. Әр пациентте бұл жағдайды әртүрлі арнайы әдістерімен төсектегі қалып жағдайын өзгертіп жүргізуге болады. Сонда қақырық бронхқа және кеңірдекке құйылып сыртқа ағып шығады. Сонымен қатар қақырықты сыртқа түсіретін дәрілерді қолданады: 3% йодид калий ерітіндісі, термопсистің тұнбасы (0,6 : 180), бромгексин, амброксол және т.б. Кеуде қуысына дірілдету-уқалау түрін (вибромассаж) жүргізуге болады (қақырықтың сыртқа шығуына көмектеседі). Ағзаның иммундық қорғаныш жүйесін әлдендіреді. Шұғыл жағдайларда (өкпеден қан кету, қан аралас қақырық тастау) гемостатикалық ем қолданылады: 10% - 10 мл кальций хлор ерітіндісін көк тамырға, 5% - 100 мл аминокапрон қышқылын көк тамырға енгізеді. Консерватикалық ем нәтижелі болмаған жағдайларда отау жасайды. 10-15% өкпе іріңдігі созылмалы түріне ауысады.

Алдын алуы. Алдын алу мақсатпен іріңді процеске әкелетін факторларды шектеу. Осыған байланысты әр түрлі септикалық жағдайларды ерте тауып, уақытында қолайлы ем жүргізген жөн. Тыныс алу жолдарына бөгде зат түсірмеу керек. Әсіресе жас балаларға, жұту қабілеті бұзылған қарт адамдарға көп көңіл бөлу керек. Сана-сезімі бұзылған, ес түссіз жатқан пациенттерді дұрыс қадағалап, құсықта дифференциалды көмек көрсеткен жөн.

Бронхоэктазия ауру

    Бұл өкпенің іріңді аурулар қатарына жататын сырқаттардың бірі болып табылады. Сырқаттың түпкілікті маңыздылық мағынасының негізі, бронх жапырақшаларының түбі кеңейіп, оларға қақырықтың жиналып, жұқпамен қоздырылып қабыну дәріс ағысының өтуін түсіндіреді. Осының салдарынан бронх қабырғасы мен бронх жанындағы жатқан тіндер де қабынады.

Этиологиясы. Созылмалы бронхит, өкпе қабынуы, көк жөтел, өкпе туберкулезі және тағы басқа да сырқаттардың әсерінен дамиды .

Патогенезі. Негізінің түсініктемесінде бронхтың ішіне жиналып, кідіріліп қалған қақырық жөтелге әкеліп соқтырады. Жөтелген сайын бронхтардың қабырғаларына күш түскендіктен олар патологиялық өзгерістерге ұшырап, серпімділік қасиетін жоғалтады. Бронх қабырғаларының ұсақ тармақтарында әртүрдегі ауытқулар пайда болады. Осы ұсақ тармақтардың әртүрлі өзгерістік ауытқуларға ұшырауы салдарынан, қақырықты шығынның шамадан тыс көп жиналуы іріңді сырқаттар түрлерін тудырады.

Жіктемесі. (А.Н.Кокосов, 1999 ж)

І. Бронхоэктаздардың жүре пайда болған және туа пайда болған түрлері болады.

ІІ. Бронх ауытқулардың пішініне байланысты: қап, тәспі тәрізді, ұршық тәрізді, қалталанған тәрізді және аралас түрде болып кездеседі.

ІІІ.Бронхоэктаздар бір жақты немесе екі жақты, жеке және көпше түрде байқалады.

ІҮ.Ауырлығына байланысты: жеңіл, орташа, ауыр түрлері бар.

Ү.Асқынулары: амилоидоз, қан кету, өкпе және өкпе-жүрек жеткіліксіздігі.

 Клиникалық бейнесі. Сырқаттың өту ағымы 3 кезеңмен сипатталады. Аурудың 1 кезеңінде созылмалы бронхиттің клиникалық белгілері байқалады. Бұл кезеңде пациент жөтеліп, кеудесі ауырсынады. Қақырығы кілегейлі немесе іріңді болып келеді. Науқас әлсізденеді, ауру қайталанып келген кезеңде уыттану белгілері айқындалады: дене қызуы көтеріледі, басы ауырады, тамаққа тәбеті тартпайды. Сырқаттың ерекше белгісінің бірі – науқас жыл бойына үздіксіз жөтеліп шығады. Әсіресе таңертеңгі уақытта ауызы толып, көп мөлшерде жағымсыз иісті қақырықтың білінуі. Қақырықтың мөлшері тәулігіне 0,5 литрге дейін болады. Көп тұрып қалған жағдайда қақырық шығыны үш қабатты бөлікті құрайды: алғашқы бөлігінің қабаты көпіршікті болып келеді, екінші орта бөлігі – сарғыш, бір түстік сипатта, ал астыңғы үшінші қабат бөлігі өкпе тінінің элементтер үгіндісінің қалдығынан тұрады.

Тыңдаған кезде тықылдатқанда сырқаттың белгілерін анықтау қиынға түседі. Өкпенің төменгі бөліктерінде дымқыл сырылдар естіліп, жөтелгенен кейін сырылдар сабырсиды. Аурудың 2 кезеңінде бронхоэктаз сырқатының белгілерінің көрінісі айқын білінеді. Пациент жөтелгендегі шығарған қақырығы іріңді болып келеді. Сырқат қозу кезеңінің қайталануында дене қызуы көтеріледі, әсіресе қақырық сыртқа шықпай қалғанда уыттану белгілері өрши түседі. Ал қақырық бөлініп сыртқа шыққанда дене қызуы төмендеп, науқас жағдайы жеңілдей түседі. Сырқаттың жалпы клиникалық белгілеріне тез шаршағыштық, әлсіздік, басының ауырсынуы жатады. Науқас жағымсыз қақырықты иісті бөлгендігінен өз - өзін қоршаған ортада қолайсыз сезініп, психикалық күйі өзгереді.

 8 суретБарабан таяқшалары тәрізді саусақтар

Науқастың бет әлпетінің келбетінде көгеру (цианоз) білінеді, беті домбыққан, саусақтары барабан таяқшасы тәрізді, тырнақтары дөмбекшіген тәрізді болып байқалады. Бұл белгілер ағзаға іріңнің жайылып, уыттану дәріс белгілерінің дамуына ықпал жасайтынын түсіндіреді. Перкуссия кезінде анық белгілерді анықтау мүмкін емес. Кеуде қуысының қозғалыс қимылы төмендейді. Аускультацияда зақымдалған жерлерде әр түрлі сырылдар естіледі. Жөтелгеннен кейін сырылдар мөлшері азаяды. Бронхоэктазия сырқатының 3 кезеңі ауыр өту ағым көрініс сипатымен мінезделеді. Науқаста созылмалы өкпе – жүрек жеткіліксіздігі байқалып, ентігу, көгеру үдей түседі. Уыттану белгілерінің көрінісі нақты түрде байқалады. Тәулігіне 0,5 – 1 литр жағымсыз иісті қақырық шығуы мүмкін. Кеуде қуысы бөшке тәрізді түрде сипатталады. Жұмысқа деген қабілеті жойылады. Бронхоэктазия сырқаты көктем – күз мерзімінде қайталанып, қозып отырады.

Жалпы қан тексерісінде: лейкоцитоз білініп, ЭТЖ артады, қаназдық белгілері байқалады. Биохимиялық қан анализінде сиал қышқылдары көбейіп, диспротеинемия байқалады.

Жалпы қақырық анализінде: көп мөлшерде лейкоциттер және эритроциттер, әр түрлі жұқпалар айқындалынады.

Аспаптық тексерістерде: Бронхография және бронхоскопия тексеріс түрлерінің қорытынды нәтижесінде бронх жапырақшаларының кеңейгендігін, өзгергендігін көріп байқауға болады. Тиффно индексінің көрсеткіші төмендейді (ауа шығуы мен өкпе сыйымдылығының қатынасы). Спирографияда өкпе сыйымдылығының мөлшерлік көрсеткіші төмендегенін анықтауға болады. Рентген тексерісінде бронхтардың пішіні өзгеріп, кеңейгенін байқауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар эмфизема мен пневмосклероз белгілері де байқалады.

Асқынулары. Сырқаттың ауыр түрлерінде созылмалы демікпелік бронхит, бронх демікпесі, іріңді өкпеқаптың қабынуы, пневмоторакс дамуы мүмкін. Кейде өкпеден қан кетуі де байқалады. Созылмалы өкпе іріңді ауруларында өкпелік жүрек, қан аздық, амилоидоз дамиды.

9 сурет Сол жақ өкпенің бронхоэктаздары

Дерт анықтамасы. Пациенттің шағымын сұрастырған кезде жиі жөтелетінін, жағымсыз иісті қақырық бөліп шығаратындығын, әсіресе таңертеңгі уақытта, уыттануға қатысты белгілерін анықтауға болады. Науқастың саусақтары барабан тәрізді және тырнақтары томпайған қалыпта болуы сырқаттың дерт анықтамасын өткізуге жеңілдік туғызады. Бронхография әдісі бронх жапырақшаларының кеңейіп өзгергенін көрсетеді.

Емі. Сырқаттың емі консерватикалық немесе хирургиялық түрде жүргізіледі. Емдәм терапиясы бойынша қолданылатын тағамдардың құрамы жоғарғы колориялы, құнарлы болуы тиіс. Тағам құрамында ақуыз мөлшері тәулігіне 100-120гр дейін көбейеді, ал майлар 70-90 гр шектеледі. Қабынуға қарсы антибиотиктер мен сульфаниламид тобына жататын препараттарын қолданады. Бұл препараттарды кеңірдекке шприц арқылы жергілікті түрде қолдануға болады. Антибиотиктерді қолдану алдында қақырықты антибиотик сезімталдығына тексеріп алу қажет. Көбінесе цефалоспориндер (цефотаксим, цефпиром) және пенициллиндер (ампициллин 4-6 гр тәулігіне, амоксициллин 2-3 гр тәулігіне) тағайындалады. Бронхоспазмның болу мүмкіндігіне байланысты бронхолитиктер тобының дәрілерін қолданады. Кеңейіп өзгерген бронхэктаздарда тұрып қалған іріңді қақырықты сыртқа шығару мақсатымен постуралдық (позициялық) дренаж жүргізіледі. Қақырықты ыңғайымен шығару жағдайын туғызу – науқасты намаз оқығандай етіп еңкейтеді немесе басын төсектен төмен түсіріп жатқызады, төсектегі науқастың қалпын жиі – жиі ауыстырып отырады. Сонымен қатар қақырықты жібітіп сыртқа шығарып түсіретін дәрі – дәрмектерді береді. Ағзаның иммундық жүйесін нығайтып күшейту үшін анаболикалық гормондарын (неробол, ретаболил), В,С тобының дәрумендерін береді. Науқастарды бірте – бірте шынықтырып емдік жаттықтыру тағайындап, қолданған жөн. Физиотерапиялық ем (УВЧ, УФО) жүргізіледі. Егер консервативтік ем көмектеспесе, хирургиялық ем қолданылады.

  10 сурет. Позициялық дренаж

Алдын алуы. Біріншілік алдын алу ағзадағы жұқпалардың алдын алып, санация жүргізу болып табылады. Сонымен бірге тыныс алу мүшелерінің ауруларын уақытында емдеп отырған жөн. Қызмет көрсету орнына байланысты келтіретін зиянды факторларды және шылым шегу, ішімдікті қолдануды шектеу керек. Екіншілік алдын алуда диспансерлік нұсқау бойынша пациенттер учаскелік терапевтпен жылына 2 рет тексеріліп отырады. Қаралған сайын қан, қақырық анализдерін тапсырады. Аспаптық тексерістерден бронхография, спирография, компьютерлік томографиядан өтеді. Бронхитті, өкпе қабыну сырқаттарын, тұмауды асқындырмай уақытында емдеу керек. Әр адам өзін - өзі шынықтыратын жаттығу түрлерін өткізуге дағдылатып, қалыптасу керек. Міндетті түрде пациенттерге позициялық дренаж жасау ережелерін үйреткен жөн.

Бақылау сұрақтары:

1. Өкпе іріңді ауруларына жалпы түсініктеме беріңіз.

2. Сырқатқа әкеліп соғатын факторларды атап шығыңыз.

3. Өкпе іріңдігінің клиникалық бейнесінің кезеңдеріне қысқаша сипаттама беріңіз.

4. Өкпе іріңдігінің рентген суретінде қандай патологиялық өзгерісті көруге болады?

5. Бронхоэктазия сырқатына анықтама беріңіз.

6. Бронхоэктазия сырқатының ерекше клиникалық белгілерін атап шығыңыз.

7. Өкпе іріңді ауруларының емдік қағидасының негізі.

8. “Постуралдық дренаж” деген терминді қалай түсінуге болады?

9. Алдын алу шараларының түсінігін беріңіз.

3.10. Өкпе туберкулезі

     Туберкулез – бұл өзіне тән жұқпа түрімен қоздырылатын сырқат. Қазіргі кезде дүние жүзінде туберкулездің ашық түрімен сырқаттанған 15 млн адам бары анықталған. Жыл сайын 4 млн адам туберкулезбен ауырса, оның ішінде 0,5 млн сырқат өлімге ұшырайды. Қазірге дейін туберкулез сырқатының мәселесі анық шешілген жоқ. Туберкулез ауруы ерте заманнан келе жатқан сырқаттардың біріне жатады.

    1882 жылы Роберт Кох осы аурумен сырқатталынған науқастың қақырығынан туберкулез бацилласын тапқан. Сондықтан туберкулез таяқшасы – Кох бацилласы деп аталады. 5-6 айға дейін қақырықтағы таяқша өзінің күшін сақтайды. Қақырық кеуіп кеткен жағдайда ол өз күшін жоймайды. Туберкулез жұқпасы көбінесе қақырықтан, іріңнен, үлкен дәреттен ауа арқылы жұғуы мүмкін. Кейбір жағдайларда туберкулез адамдарға ауру малдардан да жұғады (сүт, қаймақ, ірімшік т.б.) Сонымен бірге ағзаға туберкулез таяқшасы жараланған тері арқылы түсуі де мүмкін. БЦЖ вакцинасын дұрыс қолданбаған жағдайлар да аурудың дамуына әкеліп соғуы мүмкін.

Жіктемесі. Мүшелердің зақымдалуына байланысты:

· тыныс алу мүшелерінің туберкулезі;

· басқа мүшелердің туберкулезі.

Дамуына байланысты:

· алғашқы түрі (ағзаға жұқпа түсе салып дамиды)

· қайталану түрі (бұрынғы ошақтың қозуынан)

    1996 жылдан бастап келесі жіктелу кестесі қолданылады:

А.Негізгі клиникалық түрлері:

І топ. Балалар мен жас өспірімдердің туберкулезбен улануы.

ІІ топ. Тыныс алу ағзаларының туберкулезі: бірінші туберкулездік жиынтығы, кеудедегі лимфа түйіндерінің туберкулезі, ошақты өкпе туберкулезі, фиброзды – кавернозды өкпе туберкулезі, циррозды өкпе туберкулезі, туберкулезді плеврит, жоғарғы тыныс ағзасының туберкулезі, өкпенің инфильтративтік туберкулезі, өкпе туберкуломасы.

ІІІ топ. Басқа ағзалардың туберкулезі: ми қабының туберкулезі, ішектің, іш пердесінің туберкулезі, жыныс, зәр шығару ағзаларының туберкулезі, тері, тері асты майының туберкулезі, шеткі лимфа бездерінің туберкулезі, көздің туберкулезі, сүйектің туберкулезі.

Б. Аурудың дамуына байланысты:

-белсенді кезеңі

-белсенді емес кезеңі

 В. Сырқаттың асқынулары:

- өкпеден қан кету, кеуде қуысына ауа жиналу, өкпе-жүрек жеткіліксіздігі, өкпе ателектазы, бүйрек жеткіліксіздігі т.б.

Г. Аурудың аяқталуы (толық жазылу, фиброздық өзгерістер, пневмосклероз)

Патогенезі. Кейде таяқша ағзаға түссе де адам ауырмауы мүмкін. Бұл ағзаның қорғаныс күшіне байланысты. Туберкулезбен зақымдану 2 жолмен өтеді: алғашқы зақымдану, қайталанып зақымдану. Алғашқы зақымдану көбінесе жасөспірімдерде кездеседі. Ағзаға енген жұқпа өкпені қабындырады, бірақ қабыну ошағы алғашқыда біліне қоймайды. Ал қайталанып  зақымдануда ағзаның күші әлсіреген кезде пайда болады. Қайталанып зақымдану (реинфекция) бұрынғы қабынған ошақты қайтадан қоздырады. Соның салдарынан экссудативтік туберкулез дамиды.

 Сырқаттың өту ағымында 2 кезең байқалады. Қозу, ыдырау кезеңі және тыртықтану, сорылу кезеңі. Қозу, ыдырау кезеңінде қақырықта туберкулез таяқшасының анықталуы (ВК+) және анықталмауы (ВК-) мүмкін.

Клиникалық бейнесі. Өкпе туберкулезінің клиникалық бейнесі сырқаттың түріне байланысты. Бұл аурудың негізгі белгілерінің бірі – дене қызуының көтерілуі. Көбіне дене қызуы көтерілгенде науқас өз жағдайында болып жатқан патологиялық өзгерістерге мән бермей тұмау, өткір респираторлы сырқат деп ойлайды. Дене қызуы өте жоғарғы көрсеткішке дейін жетіп, 2-3 аптаға созылады да содан соң 37,2 – 37,4 болып төмендейді. Кейде дене қызуы бір көтеріліп, бір түсуі мүмкін. Көбіне дене қызуының көтерілуі кешкісін білінеді. Сондықтан дене қызуын әрбір 2 – 3 сағат сайын өлшеп отыруы керек. Дене қызуының тым көтерілуінен науқас қатты шаршағыш болады, тәбеті төмендейді, тершең болады, арықтайды. Осындай патологиялық өзгерістер бола тұра сырқаттанушылар өздерін әлсіреп, шаршаған деп ойлап дәрігерге тексерілмейді. Кейінірек жауырын тұсы ауырады және жөтел пайда бола бастайды. Сырқаттың ерекшеліктерінің бірі – жөтелдің мінездемесі. Басқа өкпе қабыну ауруларынан айырмашылығы – ол аурудың бастапқы кезеңінде жөтелдің баяу білінуі. Науқасты тым мазаламайтындығы, уақыт өте келе жөтел үсті – үстіне үдей түседі. Басында науқастың жөтелі құрғақ болады, бара – бара қақырық сілекейлі-серозды, іріңді болып келеді, соңында қан аралас болуы мүмкін. Туберкулездің алғашқы кезеңінде объективті тексергенде ешқандай өзгеріс байқалмауы мүмкін. Егер өзгеріс біліне қалған жағдайда ол өзгерістер сырқаттың ауырлығына сәйкес келмейді. Тек қана сырқаттың созылмалы түрінде науқастың терісі, шырышты қабықтары көкшіл болады, уыттану белгілері айқын білініп, науқас арықтайды. Белсенді туберкулездің негізгі белгісі көкірек торшаларының ауырсынуы болып табылады. Перкуссия жасағанда өкпе дыбысы зақымданған ошақтың үстінде топастанады, ал аурудың кавернозды түрінде күңгірт дыбыс шығады. Аускультацияны өткізгенде кеудедегі бұғананың алдын және астын, жауырынның үстін және арасын тыңдайды. Себебі көбінесе өзгерістер өкпенің осы жерлерінде көп кездеседі. Обьективті тексеріс кезінде анықталған өзгерістік мәліметтер өкпе туберкулезінің түріне, ағымына, кезеңіне байланысты. Емделмеген жағдайларда асқынулар тез арада дамып, өкпе-жүрек жеткіліксіздігіне әкеліп соғады.

Жалпы қан анализінде белсенді туберкулезде лейкоцитоз болуы мүмкін. Туберкулездің фиброзды – кавернозды түрінде қанда лейкоцитоз, эозинофилия білінеді. Сонымен қатар сырқаттың белсенді түрінде қақырығын тексергенде ВК (+) анықталады. Спирография, пневмотахометрия әдістерін қолдана отырып, өкпе сыйымдылық көрсеткіштерінің төмендегенін анықтауға болады. Рентген суретінде сырқаттың ағымына, түріне, даму кезеңіне байланысты өзгерістерді байқауға болады. Туберкулезбен сырқаттанатын науқастар аурудың ағымына, түріне, асқынуларына байланысты 4 дәрежеге бөлінеді. Неғұрлым дәреже сатысы жоғары болса, соғұрлым науқастардың жағдайы ауырлай түседі.

Асқынулары. Сырқаттың ағымында жиі кездесетін асқынуларға өкпеден қан кету, пневмоторакс, өкпе – жүрек қызметінің жеткіліксіздігі, көкірек және бронх жыланкөздері, амилаидоз жатады.

Дерт анықтамасы. Балалар мен жасөспірімдерді туберкулезге тексергенде өткізілетін Манту сынамасының мәні өте зор. Теріні спиртпен сүрткен соң, тері ішіне 0,1 мл туберкулин ерітіндісін жібереді. (1 : 1000). Дәрі еккен жер 72 сағаттан кейін 5мм ден артып қызарып іссе (үлкен адамдарда 21 мм) ағзада туберкулез таяқшасы бар дегенді білдіреді. Сырқаттың белсенді түрінде қақырықты бактериологиялық тексеру маңызды болып табылады. Қақырықты үш күн бойы қайталап тексерген жөн. Құрал - жабдық аппарат арқылы тексерістердің ішінде жиі қолданатын әдістерге рентген сәулесімен тексеру, томография, бронхоскопия, бронхтардан жуынды суын зерттеу жатады.

Емі. Өкпе туберкулезінің қазіргі кездегі емдеу қағидасы кешенді түрде өткізіледі. Анықтап айтқанда ағзаның қорғаныс күшін жоғарылатып, қабынуға қарсы арнаулы антибактериалдық, дезинтоксикациялық, десенсибилизациялық, симптомға қарсы жүргізілетін ем болып табылады. Кешенді емнің бірі – құнарлы тамақтану. Тамақ құнарлы, ақуыз, витаминге бай болуы керек. Туберкулезде ақуыз мөлшері 200гр, май 60 – 80гр, көмірсу 300 – 500гр, тұз 8 гр болуы керек. Сонымен қатар кальцийді, фосфорды, В – витаминін тағам құрамында көбейту керек. Туберкулездің емі дәрежесіне байланысты, яғни туберкулездің емі қазіргі кездің жаңа көзқарасына сай ДОТС стратегиялық бағдарламасы бойынша емін қолданады. ДОТС стратегиялық бағдарламасымен туберкулездің емі ауруханада 2 айдың ішінде қарқынды химиялық арнаулы дәрі – дәрмектермен жүргізіледі. Олар 3 топқа бөлінеді: Ітоп – «А» тобы: рифацин, рифобутин, изониазид, фтивазид, метазид т.б. ІІтоп – «Б» тобы: әсері орташа дәрі-дәрмектер – стрептомицин, канамицин, циклосерин, биомицин, этамбутол, этионамид. ІІІтоп – «С»тобы: әсері төмен дәрі-дәрмектер – тибон т.б. Қазіргі кездерде туберкулезге қарсы қолданатын жаңа дәрі-дәрмектер шықты- альдазон, максаквин, офлоксацин т.б. Науқас ауруханадан шығып амбулаторлық түрде емді жалғастырады. Жалпы емдеу уақыты 2 айдан 4-6-12 айға дейін созылады. Туберкулезді емдеу кешеніне хирургиялық тәсілдер де жатады.