Назваць асаблівасці стылю пісьменніка.

Іван Пташнікаў

“ЭФКА”

“Эфку” знайшоў Пашка Жарскі ў кароўніку пад саломай пасля дубаўцаў.

Дубаўцы – партызаны брыгады Дубава, – выйшаўшы з блакады з Паліка, перайшлі праз раку Дзвінасу і сталі ў Замошшы: панабіваліся бітком у хаты і хлявы; на ферме занялі два пустыя з пачатку вайны доўгія кароўнікі пад лесам. Кароўнікі былі затолены жэрдзем і саломай, старой, даваеннай – уцеплены на зіму; салому, рассунуўшы жэрдзе ў адным і ў другім кароўніку, дубаўцы паскідалі на цвёрды, убіты яшчэ калгаснай скацінай дол, узгаілі і ляглі на яе аблогай на цэлы тыдзень. Змучаныя пасля прарыву, яны храплі на ўсю ферму, днём на гарачым чэрвеньскім сонцы пад чыстым сінім небам яны, падняўшы з-пад плота старое доўгае пашчапанае карыта, вычасанае з сасновага камля, з якога да вайны паілі скаціну і якое, лежачы высака пад плотам, не згніло, раздзяваліся дагала і мыліся, як у лазні. Мылі і адзежу, шэрую, жоўтую, бурую ад крыві, і сцялілі яе на дзядзінцы на дзірван – сушылі на сонцы.

Замошша было, лічы, пустое: ратуючыся ад немцаў, пайшло перад блакадай за Дзвінасу на Палік і цяпер пасля прарыву варочалася домоў па адным, па два чалавекі ў дзень – перасохлы ручай пасля навальніцы збіраўся па кропельцы, і было відаць, што не збярэцца…

Вызначыць жанравую форму твора.

Прааналізаваць змест.

Уладзімір Жылка

МЕЧ

Яго ў зямлі знайшоў маёй разлогай,

Аручы прадзедаў вузкі загон.

Вясёлым звонам аказаўся ён,

Калі чапіў канцом майго нарога.

Абцёр набожна йржу часу благога,

І заблішчаў старых стагоддзяў сон,

І надпіс на клінку, нібы закон, –

“Дарэшты бой!” – зірнуў загадам строга.

І вось няма нясмеласці, разваг.

Для сэрца вернага – чужынцам страх:

Радзімы схоў вартуйце, маткі, сёстры!

Я з грамадой іду па шчасце нам.

Мой меч зіхціць, непераможны, востры.

Змагуся сам – дык сотням перадам!

 1924 г.

1.Вызначыць жанравыя характарыстыкі віланэлы.

Рыгор Крушына

ВІЛЯНЭЛЬ

Цёплы сьпеў віялянчэлі,

Струнаў ціхі перазвон...

Ласкі-пешчы загучэлі.

Вобраз твой – у акварэлі.

Перадаў мне патэфон

Цёплы сьпеў віялянчэлі.

Гукі ў стройнасьці мякчэлі,

Віўся з альтам барытон –

Ласкі-пешчы загучэлі.

Мае вочы заблішчэлі,

Як пачуў я дзіўны звон,

Цёплы сьпеў віялянчэлі.

А ў душы маёй ярчэлі

І валошка, і рамон.

Ласкі-пешчы загучэлі.

Можа з гэтай вілянелі

Зьвяжа нас з табою кон –

Цёплы сьпеў віялянчэлі...

Ласкі-пешчы загучэлі.

1. Вызначыць жанравыя характарыстыкі газеля.

Рыгор Крушына

ГАЗЭЛЯ

Няўсьцішна-горача люблю цябе, мой край.

Твой голас з далечы лаўлю ў журбе, мой край.

Даўней ня ведаў я, што хараством

Мяне пачнеш ты вабіць да сябе, мой край.

Заклятым злом завязаны залом...

І маё сэрца памятку скубе: мой край!

Згарэла маладосьць, згарэў мой дом,

Але я захаваў жывым цябе, мой край.

Паміж чужых не буду чужаком.

Куды я ні зірну – крыніцай б’е мой край.

Хай адгукнецца роднае цішком:

На сьціплых васількох і на вярбе – мой край.

І кожнай цьвет-галінкай і лістком

Крушына мне прыгадвае ў жальбе мой край.

Яшчэ ў маленстве піў я з малаком

Тваёй пяшчоты мёд. Люблю цябе, мой край.

Вызначыць жанравую форму твора і яго пафас.

Васіль Зуёнак

 ЭРУДЫТ У КРЭДЫТ

Ён – як паветра: незаменны ён.

Ад фараонаў і індускай Веды

Да “чорных дзірак” – б’е ў навукі звон,

Святло нясе па таварыству “Веды”.

Ён з кавалём гатоў каваць метал,

Рамонтнікам – ліквідаваць паломку,

І тут жа прыгадае “Капітал” –

Што эканоміка, маўляў, не эканомна.

Ён майстар на ўсе рукі:

                                          вучыць жней,

Як жаць,

                   а будаўніц – рабіць тынкоўку.

І што важней –

                              гальюн ці Галілей,

Адкажа, – дайце дзень на падрыхтоўку.

Назваць прыёмы і сродкі псіхалагічнага аналізу.

Іван Мележ, “Людзі на балоце”

...У такі час з хаты, недалёка ад той, дзе дзяўчына брала ваду, выйшаў на ганак, пацягваючыся, хлопец з хмурнымі заспанымі вачыма, з калматай не то русявай, не то цёмнай чупрынай, з упартымі невясёлымі губамі.

Маці пашкадавала будзіць яго раней. Але і цяпер прачынацца было яму нялёгка – калі яна будзіла, у галаве некаторы час мяшаліся і малюнкі перарваных дзіўных відовішчаў, і словы маці, і назойлівы бусліны клёкат... Жмурачыся ад сонца, Васіль успомніў пра гэты клёкат, паслухаў – хтосьці блізка адбіваў касу – клё, клё, клё. У галаве варухнулася абыякавая думка, што гэта і быў той клёкат, які ў дрымоце здаўся за бусліны.

<...>Ён зірнуў на сонца – дзе яно, нізка ці высока – і на момант аслеп ад яго бляску. Ён, было прыкметна, адразу як бы ажыў, занепакоіўся – сонца ззяла, яму здалося, высока.

“Не разбудзіла па-людску! Калі ўсе ўставалі! – падумаў незадаволена, нават узлавана пра маці і тут жа заклапочана падаўся з ганка. – Каня трэ хутчэй прывеці!... А то выберашся пазней за ўсіх цераз ету матку!.. Сорам будзе!..”

Ён подбегам падаўся да ўзболатка, дзе пасціўся перад алешнікам спутаны конь...

Вершы на памяць

                                           Гётэ. Балада

     Кароль Лесавік                                                      Альховы цар

Хто едзе, хто мчыцца так позна ўначы,                                     Хто едзе так позна праз ноч у імгле?

Малое дзіця на кані везучы?                                                       То бацька з сынам малым у сядле:

То бацька ратуе сына свайго:                                                      Ён хлопчыка моцна абняў свайго –

І цешыць, і лашчыць, і туліць яго.                                                  Прытульвае шчыльна і лашчыць яго.

-- Сынок, што дрыжыш ты? Сынок, перастань!                         “Сыночак, чаму ты хаваеш свой твар?”                                         

-- Кароль Лесавік... тата, татачка, глянь!                                    -- “Не бачыш, татуля, Альховы Цар –

Глядзі... у кароне, трасе барадой!..                                              У белай кароне, і шлейф ля спіны...”

-- Сыночак, да гэта ж туман над вадой.                                       – “Сынок, то вісяць паласой туманы”.

“Хадзі да мяне, любы хлопчык, хадзі!                                         “Дзіцёнак, мой любы, хадзем са мной:

Ў маіх ўладаннях шмат розных дзіў:                                            У гульні-забавы згуляем з табой,

Такіх ты кветак не знойдзеш нідзе,                                              Шмат красак дзівосных убачыш ты,

Мая маці сярэбраны кужаль прадзе...”                                          Ад маці дастанеш убор залаты”.

-- Ой, татачка, тата, ты чуеш ці не?                                               --“Ой татка, татуля, ты чуеш ці не,

Кароль Лесавік заклікае мяне.                                                        Што Цар Альховы нашэптвае мне?

-- Суцішся, дзіцятка! Не бойся, сынок!                                          --“Ну што ты, суцішся, маё дзіця –

То ў лісці сухім шалясціць вецярок.                                               То вецер варушыць гурбы лісця”.

“Сюды хадзі, хлопчык! Ты будзеш гуляць,

Ля рэчкі ў дуброве вянкі завіваць.

Мае дочкі цябе ў свой палац завядуць,

Мае дочкі табе калыханку спяюць”.

-- Ой, татачка, тата, ты бачыш ці не?

Кароль сваіх дочак паслаў на мяне.

-- Не бойся, сыночак! Мне добра відаць:

То вербы старыя над рэчкай стаяць.

“Ты мне спадабаўся, і будзеш ты мой,

Вазьму цябе сілай. За мною, за мной!”

-- Ой, татачка, душна! Ой, татачка, піць!

Кароль Лесавік мяне хоча схапіць!..

Спалоханы бацька імчыцца наўскач,

Ірве яму сэрца дзіцячы плач...

Даехаў дадому, у хату ўбег:

Дзіця нежывое, сам белы, як снег.

“Хадзем жа, мой хлопчык, між дрэў векавых

Сустрэнеш дачок ты прыгожых маіх,

Закруціць цябе карагод начны,

Забаюць цябе, запяюць яны...”

-- Ой татачка, татка! Зірні – там, дзе змрок,

Няўжо ты царовых не бачыш дачок?”
--“Ды як жа, ўсё бачу, сыночак мой:

То вербы сівыя стаяць над вадой”.

“Ты мне даспадобы, цябе не аддам,

Ты пойдзеш , калі й не захочаш сам...”

--Ой татачкак мілы! Мяне схапіць

Ён хоча... Ах, як жа мне моцна баліць!..”

Імклівага конніка скоўвае жах.

І плача, і енчыць малы на руках.

Вось бацька нарэшце ўбачыў жытло –

Ў абдымках дзіця нежывое было.

Пераклад Юркі Гаўрука                                               Пераклад Лявона Баршчэўскага

Байка. Сабачая хата (з Плутарха)

   Мароз, і снег, і люты вецер.                 

Клубком скруціўся Цюлік і дрыжыць,

   Кляне ўсё на свеце

Ды марыць: “Толькі б да цяпла дажыць,

   Тады адгрукаю такую хату,

Ніякія не проймуць халады!”

... Прыйшла вясна, павеяў ветрык цеплаваты,

На рэках затрашчалі і заварушыліся ільды,                            

Прыгрэўся Цюлік, пазяхае з асалодай,

     Няма яму цяпер бяды,

Не ганіць ён, як некалі, прыроду.

“Ах, збудаваць калісьці я збіраўся хату?

Нейк перажыў зіму і зноў перажыву,

     А будавацца – клопату багата!”

             ------------------   Намеры, планы поўняць галаву,

      Ды толькі там кіпіць работа,

Дзе ёсць напор, а не лянота.             

(Вольны пераклад Эдуарда Валасевіча)

Санеты

Мікеланджэла          

/ К Данте /                                                                               / Еще о Данте /                                                                                                       

Единственно живой средь неживых,                                         Звезде его слова наши – как дым.                                

      свидетелем он Рая стал и Ада,                           Похвал, достойных Данте, так немного.

      где справедливость правила Расплату.                  Мы не примкнем к хвалебному потоку.

       Он, как анатом, все круги постиг.                                       Хулителей его мы пригвоздим!

Он видел Бога. Звездопадный стих                                           Прошел он двери Ада, невридим,

        над родиной моей рыдал набатно.                       Пред Данте открывались двери Бога. 

       Певцу нужны небесные награды.                                      Но люди, рассуждавшие убого,

       Ему не надо почестей людских.                             дверь родины захлопнули пред ним.

Я говорю о Данте. Это он                                                            О родина, была ты близорука,

       Не понят был. Я говорю о Данте.                                        когда казнила лучших сыновей,

       Он флорентийской бандой не сожжен.                                себе готовя худшую из казней.

Непониманье гения – закон.                                                        Всегда ужасна с родиной разлука.

       О, дайте мне его прозренье, дайте!                                       Но не было изгнания подлей,

        И я готов, как он, быть осужден.                       как песнопевца не было прекрасней!

                                                                                                                   (Пер.А Вазнясенскага)

Ф.Петрарка Санет 61.                                                             У.Шэкспір. Санет 66.

Дабраслаўляю дзень той, месяц, год,                           Стамлёны ўсім, я лепш сустрэў бы смерць,

Часіну і дзівоснае імгненне,                                          Чым занядбаных бачыць жабраванне,

Ды край, дзе бачыў вочы, нібы ў сненні,--                   І здзек пустапарожнасці цярпець,

І, паланёны, шмат спазнаў турбот...                              І найчысцейшай праўды зневажанне,

Дабраслаўляю горыч тых нягод,                                    І бачыць пыху ў залатых страях,

Што шле Амур у помслівым памкненні,                       І цноту, згвалчаную хіжай сілай,

Ды лук яго, чыя страла сустрэне                                    І для бязглуздасці пачэсны шлях,

Мяне – і скончыць свой смяротны лёт.                          І моц, якую немач паланіла,

Дабраслаўляю гэты голас мой,                                      І мастакоў нізкапаклонны зброд,

Які імя каханай паўтарае                                                І недарэк мастацтвазнаўцаў з імі,

Няспынна і з узнёсласцю такой...                                  І ісціну, якой затулен рот,

                                                                                           І зло, што верхаводзіць над усімі.

Дабраслаўляю песні, што стварае

Маё натхненне; толькі Ёй адной –                                 Стамлёны ўсім, сумую па труне.

І больш нікому – мая ліра йграе.                                  Ды як жа друг мой будзе без мяне?

   (Пер. Л.Баршчэўскі)                                                    (Пер.У.Дубоўка)

Новелла Матвеева

В долгах мы. Как Сервантес! Ради шутки –

Кому он должен был – давай считать:

Жене-пройдохе. Дочери-малютке.

Гутьерресу, умеющему ждать.

Родителям. Дали-мамми – пирату.

Царя Гассана властной пятерне.

Казне. Святому братству. Просто брату.

За хлеб и воду в долговой тюрьме.

За путаницу при налогосборе.

За свет в окошке. За корабль в море...

Ну, а ему? За подвиги его?

За ту, в боях простреленную, руку?

За “Дон-Кихота”? За добро и муку?

Ужель никто не должен ничего?!                         

Роберт Бёрнс