Сталінградская і Курскаябітвы. Карэнныпералом у вайне

28 чэрвеня 1942 г. Нямецкія войскі перайшлі ў наступленне, захапіліДанбас, стварылі непасрэдную пагрозу Паўночнаму Каўказу і Сталінграду.

Сталінградская бітва мела некалькіэтапаў. Першы абарончы этап цягнуўся з 17 ліпеня па 18 лістапада. Нягледзячы на жорсткае супраціўленне савецкіх войск, 25 жніўня 1942 г. нямецкая армія дасягнула заходніх межаў горада.
З паўднёвага захадупрасоўвалася  танкавая армія і румынскія часткі. Савецкаекамандаваннеправодзіцьрэарганізацыюфрантоў і перакідвае даСталінградастратэгічныярэзервы –
15 стралковыхдывізіі і 3 танкавых корпуса. Зноў ствараліся атрады народнага апалчэння, знішчальныя батальёны. У верасні распачынаюцца жорсткія баі на тэрыторыі горада. 14 кастрычніка пасля чарговага наступлення, нямецкім войскам удалосявыйсці да Волгі. Але гэта быў іх апошні поспех. У вулічных баях немцы страцілі сваю галоўнуюперавагу – свабодуманёўру, неслівелізарныя страты.

Другі этапСталінградскайбітвы – гэтаконтрнаступленнесавецкіх войск (19 лістапада 1942 г. – 2 лютага 1943 г.), а так сама і аперацыя «Кальцо» па ліквідацыіпаланёнайгрупоўкіпраціўніка. Групоўкасавецкіхвойскаў не на шмат пераўзыходзіла нямецкую. Але быў удала выбраны момантнаступлення, калінямецкіявойскіяшчэ не здолелістварыцьабаронныярубяжы, да таго, найбольшбаяздольныядывізіібыліўцягнутыя ў баі за горад, а флангіпрыкрываліітальянскія і румынскіявойскі.

Наступленнепачалося раніцай 19 лістапада 1942 г. з двух напрамкаў і ўжо 23 лістапада 1942 г. войскісамкнуліся каля гарадоў Калач і Савецкі, акружыўшы 330 тыс. чалавек танкавай арміі вермахта.

Для дэблакіраванняакружаныхнямецкаекамандаваннестварылаўдарнуюгрупоўку Гота, якая 12 снежняраспачаланаступленне наСталінград. Але гэтаяспроба, як і спробаналадзіць «паветраны мост» скончыліся для акружэнцаўбезпаспяхова. 10 студзеняпачалосянаступленне на акружэнцаў, а 31 студзеня і 2 лютага групоўкі нямецкіх армій капітулявалі. Аперацыя «Кальцо» паспяховазавяршылася. У палон было захоплена 113 тыс. чалавек ПаражэннепадСталінградам вызвала глыбокіпалітычныкрызіс у Германіі. Вера германскага народа, а самаегалоўнае, германскагасалдата, у перамогу была страчана. АктывізаваўсярухСупраціўлення ў краінах, акупіраваныхГерманіяй і ў самой Германіі. Пачаласякрытыкадзейнасціваеннагакіраўніцтва, а самаегалоўнае – нацысцкайпартыі і асабістафюрэра. Разгром падСталінградамвызваўкрызіс і ў адносінахпаміжсаюзнікаміГерманіі. Румынія і ВенгрыязаклікаліБерлін да заключэннясепаратнагаміру з заходнімікраінамі, а Мусалінінаадварот – з СССР. Ёнлічыў, штоперамагчыСавецкуюРасіюнемагчыма. Змянілісяўзаемаадносіныпаміж СССР, Англіяй і ЗША. Апошнія добра разумелі, штоперамога ў Еўропеможаадбыцца і без іхудзелу. Таму з вясны 1943 г. амерыканскі генштаб пачаў, сазгодыФ.Рузвельта, стварацьмоцнуюгрупоўку ў Англіі.

Перамога мела выключнаезначэнне для СавецкагаСаюза. Яна паказаланасельніцтву – што перамога магчымая.. Страты сапраўдыбылівялізныя.

У баях за Сталінградзванне Героя СавецкагаСаюзаатрымалінашыземлякілётчыкіМ.І.Абрамчук, Ф.Ф.Архіпенка, Р.В.Ксянзоў, П.Я.Галавачоў.

У працягСталінградскайбітвыкардынальныхпераменаўдабілісявойскіпаўночна-заходнягараёна. 18 студзеня 1943 г. імі была прарванаяблакадаЛенінграда. У горадпачалопаступацьхарчаванне для знясіленаганасельніцтва. БыліўзмоцненывойскіЛенінградскага фронту, і стратэгічнаяініцыятыва тут канчатковаперайшла да ЧырвонайАрміі.

КіраўніцтваГерманіівырашылапачаць летам 1943 г. новаенаступленне (аперацыя «Цытадэль»). Рашаючаенаступленнепавінна было змяніць на карысцьГерманіістановішча на фронце, падняцьмаральны дух вермахта і насельніцтва, утрымаць ад развалу фашысцкі блок.

МесцамнаступленнябыўвыбраныКурскі выступ у фронце з савецкага боку. Тут немцаміпланаваласянанесціўдары з боку Арла і Белгарада, акружыць і знішчыцьсавецкуюгрупоўку. 15 красавіка 1943 г. Гітлерпадпісаўзагаднападрыхтоўкуаперацыі «Цытадэль».

Савецкаекамандаваннесвоечасова разгадала планы немцаў і вырашыла ў наўмыснай абарончай аперацыі выматаць ударныя групоўкі ворага, а потымперайсці ў наступленне на ўсімпаўднёвым участку фронту. На Курскімвыступе была пабудаванаглыбокаэшаланіраванаяабарона. ВойскіЦэнтральнага (К.Ракасоўскі) і Варонежскага (Н.Ватуцін). Каардынавалідзеянні адСтаўкі маршалы Г.К.Жукаў і А.М.Васілеўскі.

На першым этапе бітвы з 5 па 23 ліпеня 1943 г. ЧырвонаяАрміявельміўдалаабаранялася, асабліва на Цэнтральнымфронце. Пачаласябітва з масіраванагаартылерыйскагаабстрэлунямецкіхпазіцыйсавецкайартылерыяй, у вынікучагобыўліквідаваныфактарнечаканасці. Вермахт кінуў на прарыўабароныамальусе свае сілы. Ужо ў першыдзень у баю ўдзельнічала да 700 танкаў. Нясучывялікія страты, вораг да
11 ліпеняпаглыбіўся на асобных участках Цэнтральнага фронту на 6-12, а Варонежскага фронту на 10-18 км., але мэтсваіх не дасягнуў. 12 ліпеняадбыласядосыць буйная танкаваябітва каля Прохараўкі, ў якойудзельнічала каля 1100 танкаў. Сілы вермахта хуткатаялі. 17 ліпеняГітлераддаўзагадперапыніцьнаступленне.

Другі этап Курскайбітвы – гэтаконтрнаступленнеЧырвонайарміі (з 12 ліпеня па 23 жніўня 1943 г.). У межах стратэгічнаганаступленнябыліправедзеныаперацыі «Кутузаў». Яесутнасць была ў тым, кабраздрабіць і знішчыцьварожуюгрупоўку пачастках. Але немцы заняліактыўнуюмабільнуюабарону і не дазволілівыканаць задачу. Зноўпраціўнікбыўнедаацэнены. Аперацыя «Румянцаў» прадугледжвалаакружэнне і знішчэннегрупыармій «Поўдзень». АсабліважорсткіябаіразгарнулісязаходнейХаркава, у вынікуякіх
23 жніўнягорадбыўвызвалены, стварылісяўмовы для далейшагавызваленняЛевабярэжнайУкраіны і выхаду да Дняпра.

У вынікуперамогіворагканчатковастраціўстратэгічнуюініцыятыву. Маральны дух нямецкіхсалдатмоцнапахіснуўся, боперамога над СССР стала немагчымай. Але і страты савецкіх войск былівелізарныя. Страты вермахта ў людзяхбылі ў 3,5 разоўменшыя. Па сутнасці, нашы «геніяльныя» палкаводцыдасягаліперамогкрывёйпростагасалдата.

ДзякуючыпоспехамЧырвонайАрміісаюзнікі 10 ліпеня 1943 г. бесперашкоднаажыццявілізахопвостраваСіцылія. Хутка ў краінеадбудзеццадзяржаўныпераварот і Італіязаключыцьмір з саюзнікамі. УзмацнілісяспробыВенгрыі так сама падпісацьсепаратнымір з Захадам. Восенню 1943 г. іспанскідыктатар Франка вывеў сваю «Блакітнуюдывізію» з-падЛенінграда. Узмацніўсякрызіс у адносінахпаміжФінляндыяй і Германіяй.

Пасляпаражэння летам 1943 г. гітлераўскаекамандаваннеаддаезагад на стварэннестратэгічнагаабарончагарубяжа – «Усходняга вала» – якімеўмэту не пусціцьЧырвонуюАрмію на тэрыторыюБеларусі і ПравабярэжнайУкраіны. Сажніўня да снежня 1943 г. ЧырвонаяАрмія, разграміўшыгрупуармій «Поўдзень», вызвалілапаловуУкраіны і паўднёва-усходнюючасткуБеларусі з горадам Гомель.

29.Усиление антигитлеровскойко 24) Разгортванне антыфашысцкага руху. Партыйнае, камсамольскае, антыфашысцкае падполле. Формы і метады барацьбы.
Мощное развитие партизанского и подпольного движения на оккупированной территории, придание ему организованного, целенаправленного характера было обеспечено деятельностью партии.
«Директива СК СССР и ЦК ВКП(б) партийным и Советским организациям прифронтовых областей» от 29 июня 1941 г. – определила организационные формы борьбы с врагом; «Директива УК КП(б)Б партийным, советским и комсомольским организациям о развертывании партизанской войны в тылу врага» от 1 июля 1941 г. – конкретизировала работу по созданию партизанских отрядов, подпольных групп; выступление И.В. Сталина 3 июля 1941 г. «узаконило» борьбу в тылу врага.
На оккупированной территории работало: 200 подпольных комитетов, межрайцентров, горкомов и райкомов партии; 10 областных, 214 межрайонных, городских и районных комитетов комсомола – 5.5 тыс. первичных организаций.
Направления работы: вооруженная борьба с врагом; защита населения от истребления и угона в Германию; воспитательная работа среди партизан; идейно-политическая работа среди населения; издание нелегальных газет (171), листовок
Антифашистская борьба в Западных областях Беларуси представлена деятельностью польского подполья и Армии Краевой (АК).
После заключения в августе 1941 г. военного договора между СССР и эмигрантским правительством Польши о совместной борьбе против фашизма, польские группы на территории Беларуси объединились в единую военную структуру – Армию Крайову. Разрыв советским правительством с эмигрантским польским правительством в апреле 1943 г. ухудшил отношения между АК и партизанским движением Беларуси.
В истории АК в Беларуси были и дерзкие нападения на немецкие гарнизоны, коммуникации, и случаи сотрудничества с оккупантами, и столкновение с партизанами.
Аковцы, как и эмигрантское польское правительство считали, что западные области Украины и Беларуси – составная часть Польши. Во время приближения линии фронта они готовили операцию «Буря» (20 ноября 1943 г.) по захвату этих территорий.
ЦК КП(б)Б и подпольные партийные комитеты развернули работу по организации партизанский отрядов и групп с участием поляков западных областей Беларуси, чтобы ограничить деятельность АК.