Advertising agency - Жарнама агенттігі.

- зерттеу жұмысының теориялық әрі практикалық негізін анықтау;

- заң терминдерінің қазақ тілінде бұрын қалыптасқан түрлеріне тарихи шолу жасау;

- заң терминдерінің лексикалық құрамын сипаттау;

- терминдердің арақатынасын, грамматикалық бағытын анықтау;

- құқықтық терминдерді дұрыс пайдалану, оны жетілдіру бағыттары мен жолдарын анықтау.

І БӨЛІМ. Ағылшын тіліндегі жарнама терминологиясы

Жарнама, реклама (франц. reclame, лат. reclamo — жар саламын) — тауарлардың, қызмет көрсетудің тұтынушылық қасиеті туралы ақпарат беру және оған деген сұранысты көбейту мақсатында таратылатын хабарлама; белгілі бір адамдар, ұйымдар, әдебиет пен өнер шығармалары туралы хабар таратып, оларды әйгілеу. Жарнама көпшілік ақпарат құралдары (теледидар, радио, газет, интернет, проспектілер, плакаттар, т.б.) арқылы жүзеге асырылатын коммуникацияныңақылы түрі болып табылады. Кез келген Жарнама хабарламалық, болмаса назар аудартушылық сипатымен ерекшеленді. Жарнаманың түрлері көп: сату орнындағы Жарнама,институционалдық (жақсы пікір қалыптастыру мақсатындағы) Жарнама, хабарламалық Жарнама, сауда және көлік жүйесіндегі Жарнама, көше Жарнамасы (плакат, афиша), ауызша Жарнама, баспалық Жарнама т.б. Жарнаманың қарапайым түрлері б.з.б. пайда болды.Ежелгі Грекия мен Ежеогі Римде жарнама хабарландыруларын ағаш тақтайларға жазып, халық көп жиналатын алаңдарда айғайлап жар салатын болған.Қанатжаюына орай Қазақстанда жарнамалық қызмет түрлері сан алуан болып дамуда. Жарнама стратегиясымен айналысатын Жарнама компаниялары пайда болды.["Қазақ Энциклопедиясы"]Жарнама экономиканың ғана емес, сонымен қатар қоғамдық өмірдің де белді бөлшегіне айнала бастаған әлеуметтік құбылыс болғандығы себепті ғалымдар назарын өзіне аудара бастады. Жарнама мәселелеріне қатысты алғашқы зерттеулер ХІХ-XX ғасырлар тоғысында өмірге келді. Жарнама туралы арнайы әдебиетті жазған тұңғыш авторлар америкалық психологтар болатын. Олардың ішінде Чикагодағы Солтүстік-Батыс университеттің оқытушысы Уолтер Дилл Скотт бар. Оның қаламынан 1903 жылы «Жарнама теориясы», 1904 жылы «Жарнама психологиясы» атты еңбектер дүниеге келді. 1912 жылы Берлинде доктор Х. Хартунгеннің «Практикалық жарнаматеориясы» атты еңбегі жарық көрді. Жарнаманың даму тарихына қатысты тұңғыш іргелі еңбекті 1874 жылы ағылшын ғалымы Генри Симпсон өмірге әкелді. 1894 жылы П. Датцтың «Жарнаманың ерте дәуірлерден күні бүгінге дейінгі тарихы» атты еңбегінің бір бөлігі жарияланды (өкінішке қарай, еңбек аяқталмаған). Октав–Густав Жерэннің 1911 жылы жарық көріп, 1927 жылы қайтадан басылған «Суггестивтік жарнама, теория мен техника» атты кітабы жарнамашылардың бірнеше ұрпағының қолдан түсірмейтін кітабына айналды. Парижде жарнама кәсібімен 1904 жылдан бастап айналысқан Жерэн «жарнама бойынша кеңес беру жөніндегі» алғашқы кабинеттердің бірін ашады. Жарнамалық және коммерциялық журналдарда мақалаларын жариялай, конференцияларға қатыса жүріп, ол 1916 жылы жарнама бойынша алғашқы оқу курсын жүргізеді. Бұл оның маман ретіндегі танымалдығын арттыра түседі. Осы кезеңде жарнама туралы ғылыми білімдер еселене көбейіп, зерттеушілер ұлттық, сондай-ақ халықаралық жарнама науқандарының тиімділігін арттыруға қатысты проблемалар көтереді. Мәселен, неміс ғалымы доктор Х.Хартунген жарнаманың мәдениетаралық қырларын қарастырады. Сөйтіп, XX ғасырдың алғашқы жартысында жарнама туралы ғылыми түсінік қалыптасып, жарнама туралы дербес ілім дами түседі. Жеке пән ретінде жарнама XX ғасырдың екінші онжылдығында Америкада, кейіннен Еуропада оқытыла бастады.[ Банк терминдері мен ұғымдарының қазақша-орысша сөздігі. / Ғ. Сейіткасымов, Б. Бейсенғалиев, Ж. Бекболатұлы — Алматы: Экономика, 2006. ISBN 9965-783-20-9]

1.1Жарнама мен жарнамалық терминолгия түсініктері

1. Термин (лат. terminus - шек, шеті, шекарасы деген мағынада) -ғылыми ұғымға айқын анықтама беретін, оның мағыналық шегін дәл көрсететін сөздер. Әдетте тілдегі қандай сөз болсын көп мағыналы болып келеді де, оның мағыналық шегі айқын болмай, жылжымалы 6олады. Ал ғылыми ой-пікірді дәл білдіру үшін сөздің мағынасы тұрақты,айқын болу қажет. Сондықтан сөздің мағыналық шегін дәл белгілеп, сөзді сол нақтылы бір мағынада ғана алып қолдану арқылы жасалады.

2. Әдебиеттануғылымындақолданылатын көркемөнер,көркем бейне (образ), идея, мазмұн мен түрі сюжет, лирика, эпос, драма, стиль, өлең құрылысы, әдеби процесс; көркемдік әдіс, жанр дегендер. міне, осындай терминдер қатарына жатады. Терминдер толық мәнінде сапалы болу үшін ол жалпыға түсінікті, мағынасы мейлінше нақтылы, айқын болуы шарт және ғылыми терминология құрамындағы басқа ұғымдармен тығыз байланысты, қолдануга ыңғайлы болмақ керек. Әдебиеттану ғылымында терминдер табиғатты зерттейтін ғылымдардағыдай немесе логика, философия сияқты қоғамдық ғылымдардағыдай әбден жүйете түскен, толық қальптасқан сипатта кездесе бермейді, яғни, термин деген ұғымның қатаң талабына сәйкес келе бермейді. Бұл жағдай әр ғылымның пәніне зерттейтін обьектісіне де, қалыптасқан зерттеу тәсілдеріне де байланысты болса керек. Қалайда әдебиеттану ғылымында нақтылы анықтама беру, жүйелі түрде талдау, топтап-жіктеуден гөрі, баяндап айту жағы басым келеді де, ғылыми ұғымның терминнің мағыналық шегін бұлжытпай, айнытпай үнемі дәл сақтап отыруға сондайлық мән беріле қоймайды. Ал мұндай жағдай және ғылыми мағынасы әлі толық айқындалмаған "жартылай" терминдердің көп болуы зерттеу жұмысын қиындата түседі.[ Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6]

3. Ғылыми терминдер жүйелі түрде қалыптасса, әрі термин терең мағыналы болып, әдеби құбылыстың сипатын нақтылы, дәл көрсетсе ғана зерттеу еңбектердің теориялық дәрежесін биіктетуге жол ашылады. Терминдік жүйенің дамуы ғылыми танымның өрісін кеңейте түспек. Аристотельдің "Риторика, "Поэтика", Буалоның"Поэзия өнері" жазылған кезден бастап, метафора, стиль, т.б.ұғымдарды дәл айқындап, нақтылай түсу мақсатындағы талпыныстар да міне, осыны дәлелдейді. Ал кейінгі кезде әдебиеттанудың кейбір саласында, мысалы, поэтика, өлең құрылысын зерттеуде негізгі терминдерді бір мағыналы, тұрақты қолдану терең талдауға,жаңа қорытындылар жасауға көмегін тигізді. Қазіргі ғылымда терминологиялық құрылымның жүйелене түсуі, жалпы философиялық терминдер, оның әдебиеттану саласы лингвистика, соңғы уақытта математика, семиотикатерминдері есебімен толыға түскені байқалады. Бұл әсіресе жазушылардың тіліне, фольклортануға арналған еңбектерден айқын аңғарылады.Қазақ әдебиеттану ғылымында да терминдерді қалыптастыруда бірталай жетістіктер баршылық. Әсіресе қазақ поэзиясына, сөз өнеріне тән ұлттық сипаттағы әдеби құбылыстарды, соның ішінде, жырау, жыршы секілді ұғымдарды ауыз әдебиетінде кең өріс алған суырыпсалма өнеріне, өлең-жырды, дастанды термелеп айту дәстүріне қатысты ұғымдарды, айтыс, шешендік сөздер, өлең, қара сөз, жыр, толғау сияқты сан алуан жанрлық түрлерді сипаттайтын ұғым-терминдерді орнықтыруға айтарлықтай назар аударылып келеді. Бұл салада айрықша бағалы еңбек сіңірген Ахмет Байтұрсынұлы болды. Оның 1926 жылы "Әдебиет танытқыш" атты кітабында халық поэзиясына, әдебиетіне қатысты көптеген терминдер алғаш жүйеге түсірілді. Оның бірталайы әдебиеттану ғылымында орнығып, қолданылып келеді. Ал кейбір кезде мән берілмей, не еленбей қалғандарын жаңадан қарап, орнымен қолдану - келешектегі міндет. Соңғы кездерде қазақ тіліндегі терминдер әдебиеттануда ғылыми ойдың дамуына байланысты одан әрі дамып, толыға түсті. Алайда бұл салада атқарылатын істер аз емес. Ғылыми ұғымдардың қазақ тілінде мағынасын терең ашып жеткізетін және өзі жатық, құлаққа жағымды, көпшілік жақсы қабылдайтын терминдерді әлі де көптеп қалыптастыру қажеттігі бүгін өмір талабынан туып отыр.^[1][2][ Рахимбекова З.М. Материалдар механикасы терминдерінің ағылшынша-орысша-қазақша түсіндірме сөздігі ISBN 9965-769-67-2]

Жарнама дегеніміз – қаржыландыру көзі анық көрсетілген, БАҚ арқылы жүзеге асатын, жеке көрсетілмейтін, тауар мен қызметті жылжыту нысаны.

Жарнама аудиторияға екі тәсілмен беріледі:

- жарнама беруші жарнаманы өзі дайындап, содан кейін оны басып, БАҚ-қа ұсынады;

- жарнама беруші жарнама мақсатын атап көрсетіп, жарнама агенттіктеріне және агенттеріне тапсырыс береді.

«Gallup Media Asia» компаниясының деректері бойынша, 2008 жылы қазақтандық жарнама бюджетінің жалпы көлемі ЖҰӨ-нің 0,34%-ын құрады. Бұл көрсеткіштерді батыс елдерінің деңгейімен салыстырсақ , АҚШ-та жарнама шығыны ЖҰӨ-нің 2,1- 2,2%, Францияда- 1%, ал Ресейде - 0,65% құрады.

Әлемнің ең ірі жарнама берушілерінің тізімінде «Procter & Gamble» компаниясы бірінші орында. Оның жарнама шығындары 2003 жылы 3,6 млрд. доллар немесе компанияның сату көлемінің 15,5%-на жуық болған екен.

Жергілікті өндірушілердің көбі ақшалай қаражаттың жетіспеушілігіне байланысты жарнама агенттіктеріне жүгінбей, жұмысты өздері істегенді қалайды. Мысалы, «Фуд Мастер», «Беккер және К», «Рахат» тікелей БАҚ-тың жарнама бөлімдерімен тікелей өзара әрекет жасап, жарнамаларын орналыстырады. Ал «Филип Моррис», «PRG Botllers», «Қант орталығы», «Бахус», сияқты компаниялар жарнама агенттіктерімен тікелей байланысып, жарнамаға тапсырыс береді. Олар «Oqilvy & Mather», «Mc Cann- Erikson», «Stix/Leo Burnett», «D' Arcy», «Initative», «Panda» ірі ағылшын саксондық- американдық концерндерінің желілі агенттіктерімен жұмыс істеуді қалайды. Қазақстан нарығында да жергілікті жарнама агенттіктері дамуда, олардың ішіндегі «Proba», «Pro- Metia Counsel», «Das-Marketinq» сияқты жетекші агенттіктер клиенттерге барлық ақпараттық – жарнаманың түрлері бойынша қызмет етеді.

Жарнама берушілер- бұлар өндірушілер, бөлшек- көтерме саудагерлер, мемлекеттік емес ұйымдар және т.б. Қазақстан нарығында негізгі жарнама берушілер – шетелдік компаниялар. Мәселен, «Proctek & Gamble» компаниясының 2002 жылғы жарнамалық бюджеті 3,8 млн. доллар, «Unilever»-дікі – 2,8 млн. доллар, «LG Electronics», «Coca-Cola» компанияларынікі- 1,9 млн. доллар болады. Отандық жарнама берушілер бюджет бойынша шетелдік компаниялармен бәсекеге түсе алмайды. Осыған қарамастан «Қант орталығы», «Terra Incoqnito» деп аталған брэндін жасап шығарған жарнама компаниясына кеткен шығындары бойынша Қазақстанда екінші орынды иеленді.

Жарнама агенттіктері -жарнама қызметін ұсынатын делдалдар. Олардың көбі бұқаралық ақпарат құралдарын таңдау, жарнама орнын немесе уақытын сатып алу, жарнама науқанын шығармашылық (шығармашылық) өңдеу және жарнаманы жасау сияқты қызметтерді ұсынады. Жарнама беруші оны шығаруға байланысты кейбір қызмет түрлерін өзі жасай алады. Бұл агенттіктерді таңдаған кезде қызмет бағасын, олардың шығармашылық мүмкіндіктерін, қызметінің сапасын таңдау керек. Көрсетілетін қызмет көлеміне байланысты жарнама агенттіктері әмбебап және мамандандырылған болып бөлінеді. Әмбебап жарнама агенттігі ақпарат және жарнама қызметінің барлық аумағындағы қызметін ұсынады. Осындай агенттіктерге «Стикс», «Юлия», «Триумф», «Бизнес Магазин», «Алина», және басқалар жатады. Мамандандырылған жарнама агенттігі жарнама қызметінің белгілі бір түрін ұсынады. Оларға шығармашылық шеберханалар, жарнама уақытына ие болатын фирмалар жатады.

 Шығармашылық шеберханалар жарнаманың ерекше көркем тұжырымдамаларын жасап, ол туралы материалдарды дайындайды. Бірақ жарнаманы өткізуде, ұйымдастыруда толық ауқымды қызметтер көрсетпейді. Мәселен, «Герона», «Гридан», «Киік» агенттіктері кең өрісті полиграфиялық қызметтерді, визуалды жарнама жасайтын жаңа технологияларды ұсынады.

Жарнама уақытына ие болушы фирмалар алдын ала үлкен көлемде БАҚ-тан орын сатып алады. Содан кейін оны жарнама берушілерге және жарнама агенттіктеріне сатады. Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің мәліметтері бойынша жарнама қызметінің нарығында 788 жарнама агенттіктері тіркелген, ал оның саны Жапонияда 4000-ға жетеді.

Терминология(терминдер жиынтығы ретінде) кәсіби қызметіне тығыз байланысты болады.Кез келген ұлттық тілінің бір дербес саласы болып табылады. Ғылыми әрбір филиалының терминдері, технологиялық, өндірістік жүйелер, ең алдымен, осы тіл арқылы қарым-қатынас білдіру мақсатында кәсіби білім тұжырымдамалық қатынастарды және олардың анықталуын қалыптастырады.

 Жарнама бизнесінде қолданылатын көптеген терминдердің көпшілігі тікелей аударма немесе транслитерацияның тікелей аудармасы болып табылады.

Жарнама терминологиясының сұрақтары,әсіресе кәсіби лексиканы пайдалану, коммуникативтік жағдайға байланысты, жарнама саласы қызметiнiң түрлі мәселелер бойынша жарнамалық мәтіндер мен, әдістемелік оқулар және ғылыми әдебиеттердің жеткіліктілігі.Сауатты аударма жарнама сияқты, көп өлшемді, және оларды жарнама бизнесінің өкілдері дағдыларын, жарнама туралы жазатын журналистерге, жарнамалық басылымдар редакторлары, тіл мәселелері жарнама және жарнамалық тұрғысынан дамытуға тартылған.

Біздің жарнама дегенде білеріміз – бір топтың немесе бір фирма өнімінің жақсы жағын насихаттап, мақтайды деген үстірт түсінік. Алайда жарнама құрылымының сипаттамасына тереңірек зер салып, үңіле түссек, бұл құрылымның бастауында оның қалыптасу тарихы мен өзіндік кезеңдері бар екенін аңғарамыз. Ал, сонымен жарнама дегеніміз не?

Қазіргі жарнама «әкесі» аталған Альберт Ласкер оған мынандай түсініктеме береді. «Жарнама – бұл баспа түріндегі сауда». Осындай анықтама радио мен телевидение пайда болмай тұрып берілді. Бұл кездерде жарнаманың ауқымы мен сапасы бүгінгімен жер мен көктей айырмашылығы бар еді. Жарнама жайлы әртүрлі анықтамалар бар. Ол тауарлардың, қызмет көрсетудің тұтынушылық қасиеті туралы ақпарат беру және оған деген сұранысты көбейту мақсатында таратылатын хабарлама; белгілі бір адамдар, ұйымдар, әдебиет пен өнер шығармалары туралы хабар таратып, оларды әйгілеу.

Жарнамаға әйгілі маркетолог Филип Коттлер былай анықтама береді: «Жарнама – нақты қаржыландырудың қайнар көзі көрсетілген, ақпаратты таратудың ақылы құралдары көмегімен жүзеге асатын коммуникацияның өзіндік нысаны». Ал Американдық маркетинг ассоциациясының берген анықтамасы бойынша: «Жарнама - бұл тапсырыс берушінің нақтылы төлемімен тауарларды және қызмет көрсетудің кез-келген формасы және ол тиімді әдіс-тәсілдерді қолдана отырып тұтынушыларға қызмет көрсететін және маркетингтің құрамдас бөлігі болып табылады»,- деп тұжырымдайды. 1996 жылы шыққан «Сауда туралы жарнама» кітабының авторлары В.Беклешев және С.Вороновтың жарнамаға берген анықтамасы АҚШ-тағы «Эдвертайзинг Эйдж» журналында өткізілген конкурс барысында мақұлдауын алғаны белгілі. Бұл жерде жарнамаға жалпы сипаттама бере келе, «Жарнама – ол жарнама беруші қарамағынан шығатын бұқараның мақұлдауын, дауыстарын алуы, тұтынушылар мен тұтынушылар санын көбейту және табысты көбейту мақсатында алдын-ала ақысы төленген тауар, қызмет, қоғамдық қозғалыс немесе тұлға туралы баспа, қолмен жазылған, ауызша немесе бейнелік хабарлама»,- деп нақтылы тұжырымға келген.

Ұраншылар институты мемлекеттік билік орнатудағы ежелгілерінің бірі болып саналғандықтан, мұндай қызмет барлық ежелгі мемлекеттерде тіркелген. Еуропа территориясында ұраншылар хабарландырулары б.з.б. ХІҮғ. жатқан Крит-Микендік мәдениетінің орталықтарында қазба жұмыстары кезінде табылды. Ұраншылар ежелгі ірі қалаларда адамдардың көп шоғырланған жерлерде күнделікті ақпарат беру үшін қызмет еткен. Негізінен бұл ақпарат мемлекеттік бұйрық түрінде саяси мәнде болған, бірақ көп жағдайда ұраншылар тұрғылықты халыққа жалпылай маңызды ақпаратты беріп отырды. Әйгілі қолбасшыларды ұрандау, елшілердің келуі туралы алдын-ала айту, нан тарату немесе жақында цирктің көрсетілуі туралы хабарды тарату түрлері ертеде жиі кездесіп отырған. Мәдениеттанушылардың пікірінше, ежелгі және ортағасыр заманында қоғамдық-рухани өмір салты ауызша формада көрініс тауып, жалғасып отырған. Мұны жарнамалық мәтіндердің ауызша нұсқалары дәлелдейді. Саудагерлердің айқайлары жарнаманың ерекше жанрын қалыптастырды, бұл жарнамалар:

· тауар мен қызмет көрсетуді ұсыну түрінде;

· жаяу қолөнершілердің делдалдарының шақырулары;

· жарнама құралдары кешені (ауызша - сөз түрінде, әртүрлі бейнелік элементтер, мимика мен ым (жест) түрінде ұсынылып отырған.

Сол кездің өзінде жарнаманы өткізетін ыңғайлы уақыт пен орын таңдауды ұйымдастыру аса маңызды болған. Ал бейнелік жарнаманың бастаулары адамзаттың ою-өрнек, сурет пен мүсіндерді игеруімен тығыз байланысты. Ежелгі Грекияда көркемөнер мен қолөнершілердің жасаған бұйымдарын фирмалық таңбамен белгілеу дәстүрі қалыптасқан. Осылайша қазір жарнаманың әдіс-тәсілдері болып табылатын таңбалық құралдар меңгерілуі ежелден бастау алған. Мәдениет дамуының бастапқы кезеңдерінде-ақ жарнама жазбаша мәтін түрінде шыға бастады. Әрине, бұл жазудың пайда болуымен сипатталады. Антика кезеңіндегі жазбаша жарнама өмірдің барлық салаларын қамтыды. «Фаустин табыстарына монша өзінің барлық қызметтерін ұсынады» - деп Рим азаматтарының сүйікті антикалық моншалары жарнамаланған. Осындай сипатқа ие болған жарнама антикалық қалаларда адамдардың көбірек шоғырланған аудандарында арнайы бөлінген орындарда жүзеге асып отырды. Жарнамалық мәтіндер бүгінгі заманның өнер табысы емес, олардың бастаулары ежелгі замандардан көрінеді, яғни, антикалық заманда жарнамалық қызмет қалыптаса бастады деп тарихи жәдігерлерге көз жүгірте отырып нақты айта аламыз. Демек, афиша, плакат,сауда маркасы, жарнамалық акция сияқты құбылыстардың бастапқы түрлері антика заманында қалыптасты деуге толық негіз бар.

Жарнама материалдары көптеген мақсатта қолданылады. Жарнама тек бірмақсатты ғана көздейтін сияқты болып көрінуі мүмкін, бірақ шын мәніндеолай емес. Жарнаманың негізгі мақсаттары мыналардан құралады:

- сатып алушының көңілін аудару;

- сатып алушыға тауар (қызмет) сатып алудың пайдасын көрсету;

- сатып алушыға тауарды қосымша зерттеу мүмкіндігін ұсыну;

- тұтынушыда тауар немесе қызмет туралы білімнің белгілі бір деңгейінқалыптастыру;

- өндіруші фирманың немесе сатып алушының жақсы бейнесін (имидж)жасау, сонымен қатар тұтынушылардың және іскер серіктестердің сауда немесе өндіріс маркасын жасау;

- осы тауар мен қызметке қажеттілік қалыптастыру;

- фирмада жағымды қатынас қалыптастыру;

- сатып алушыға бәсекелес фирмадан емес осы фирманың жарнамаланған тауарын сатып алуын ояту;

- тауар, қызмет сатылымы белсендігін арттыру;

- тауар айналымын жеделдетуге әсер ету;

- бір тұтынушыны тауарды үнемі сатып алушы ету немесе осы фирманың тұрақты клиенті ету;

- басқа фирмаларға сенімді серіктес бейнесін қалыптастыру;

- тұтынушыға фирма туралы және оның тауары туралы ескеру.

Іс жүзінде жарнама бір ғана мақсатты көздемейді, тәртіп бойынша бір жарнамалық өнеркәсіпте жарнамалар байланысып жатады.

Жарнаманың мәні төмендегілермен байланысады:

- тұтынушылар үшін тауар мен қызметтің жаңа жарнамасы;

- тауар және қызмет жарнамасы клиентке таныс, демеуші жарнама ретінде;

- белгілі бір тұлғаның жарнамасы (мысалы, банк президенті);

- бәсекелестіктен алшақтату;

- жарнамашының іскерлігін әшкерелеу.

Жарнама функциясы оның мәні мен мақсаты арқылы анықталады. Олардың көп түрлілігіне төмендегілерді меңзеуге болады:

- тауарды және оның өндірушісін немесе сатушысын идентификациялау;

- тауарды, қызметті және идеяны алға жіберу;

- сатып алушыларға таныстыру немесе ақпараттандыру;

- сұраным қалыптастыру және т.б.

Жарнама күрделі ақпарат болып табылады. Себебі, бір біріне ұқсамайтын көптеген жарнама берушілер бір уақытта әр түрлі аудиторияға өз өнімін немесе қызмет түрін ұсынуға тырысып бағады. Жарнаманың негізгі тоғыз типібар, оларға қысқаша тоқталып өтейік:

1.Сауда маркасының жарнамасында – марканың ұзақ уақыт естесақталуын қамтамасыз етуге баса назар аударылады. Бұл жарнама түріне «Билайн» ұялы байланысының жарнамаларын мысалға келтіруге болады.

2.Жекелеген сауда жарнамасы – жергілікті сипатқа ие және әр түрлі өнімдер сатылып, белгілі бір қызмет түрі ұсынылатын нақты бір сауда нүктесіне немесе қызмет ету саласындағы мекемеге бағытталады.

3.Саяси жарнама – соңғы уақытта мұндай жарнамалар депутаттыққа, президенттікке үміткерлер арасындағы таласты сұрақтардан гөрі, саясаткердің оң имиджін қалыптастыруға ыңғайластырылып жасалып жүр. Саяси жарнамаға халық көбіне Президент сайлауы, депуттатарды сайлау қарсаңында куә болады.

4.Анықтамалықтағы жарнама – қандай да бір тауарды қалай сатып алуға немесе қажетті қызмет түрін қайдан табуға болатындығын білгісі келетіндерге арналады.

5.Тікелей үн қататын жарнама – кез келген жарнамалық ортаны, оныңішінде пошта арқылы жөнелтуді пайдаланаалады. Сатып алушы тек телефон немесе почта арқылы тапсырыс берсе болады, тауар белгіленген уақытта қолайлы тәсілмен жеткізіледі.

6.Іскерлік жарнамаға - жекеленгенсаудагерлерге, көтерме сауда жасайтындарға және дистрибюторларға, соныменқатар, өнеркәсіпмекемелеріндегісатып алушылар мен кәсіпқой мамандарға (мысалы, адвокатпен дәрігерлерге) арналған хабарламаларжатады.

7.Институционалды жарнаманы – корпаративті деп те атайды. Мұндай жарнама мекеменің танымалдылығын арттыруға немесе ұйымның қызметіне қоғамның көңілін аудартуға бағытталады. Мысалы «Нұрбанктің» жарнамасы осы түрге жатады.

8.Әлеуметтік жарнама – белгілі бір жағымды, оң іс-әрекетті насихаттауға бағытталады. Мысалы, көлік жүргізу кезінде спирттік ішімдіктен бас тартуға немесе кішкентай балаларға жақсы күтім жасауға шақыру.

9.Интерактивті жарнама – компьютермен қамтылған және интернетке шығу мүмкіндігі бар дара тұтынушыға жеткізіледі. Жарнама Wed-беттерде, баннерде т.б. орналастырылады. Бұл жағдайда тұтынушы жарнамаға көңіл аударып, оны толықтай ашып, түрлендіре алады немесе керісінше, оған ден қоймауы да мүмкін.

Алайда тауар мен қызметтің пайдалану кезеңіне байланысты жарнама түрлері де бар: ақпараттық жарнамаға тауарды нарыққа шығару кезінде баса назар аударылады. Себебі, бұл кезеңдегі негізгі міндет – алғашқы сұранысқ аие болу. Мысалы, йогурт немесе басқа да сүтті тағамдарды жарнамалағанда, кәсіпкер, ең алдымен, өнімнің денсаулыққа пайдалы ерекшеліктері туралы тұтынушыны хабардар етуі тиіс.Насихаттық жарнама – фирманың алдында таңдамалы сұранысты қалыптастыру міндеті тұрғанда үлкен маңызға ие болады.Тұтынушыға күнделікті өте көп көлемде жарнама бағытталатынын ескерсек, жарнама үнемі тауар маркасының атауын, оның ерекшеліктері мен бағасын еске салып отыруы тиіс.[http://el.kz/m/articles/view]

1.2 Ағылшын тіліндегі жарнама терминологиясы

Бүгінгі күні қазақ тілінің қоғамда алатын орны, оның мәртебесін арттыру және қолданыс аясын кеңейту мәселесіне келгенде тағы бір ерекше назар аударатын жайт – қазақ тілінің көрнекі ақпарат пен жарнама тілі ретінде қолданылуы. Жасыратыны жоқ, бұл салада қазақ тілі – қосалқы тіл, аударма тіл. Қазіргі таңда ақпарат құралдарының қай-қайсысында болмасын қазақ тілінде берілетін жарнаманың 99 %-ы өзге тілден, оның ішінде орыс тілінен тәржімаланатын аударма мәтін екендігі шындық.

Жарнама мәтіні ұлт тілімен, ұлттық мәдениетпен байланысты қалыптасатын жағдайда ғана, өзінің негізгі мақсатын атқара алады деуге болады. Жарнамада тілдік құралдар арқылы да, вербалды емес құралдар арқылы да ұлттық мәдениеттің белгілері көрсетілуі қажет. Ал ұлттық мәдениеттің танылуы әрбір тілдің өзіндік ерекшеліктері: сөз қолданысы, граматикалық заңдылығы, нормалары игерілгенде ғана көрінеді.

Тілші мамандар жарнама мәтіндерін аударуда мынадай маңызды жайттарды ескеру қажеттігін көрсетеді:

· пайдаланылатын лексиканың ерекше сұрыптаудан өтуі. Бұл тұста қолданылатын сөздердің коннотативті мағынасына, яғни сөздің эмоционалдық, бағалау, стилистикалық реңкі секілді қосымша мағыналық белгілеріне ерекше назар аудару керек;

· екіншіден,сөздердің стильдік қолданысын ескеру;

· Тіл жүйесіндегі идиомалық тіркестер, метафоралық қолданыстар, әрлеуші, көркемдеуші құрал-тәсілдердің орынды қолданылуы.

Әрине, жарнама да маркетинг заңдылықтарына бағынып, PR-технологиясының негіздерін басшылыққа алады.

Жарнама әзірлеуде:

1. мақсатты аудиторияны таңдау;

2. жарнама мақсатын анықтау;

3. хабарлаудың стратегиясы мен тактикасын әзірлеу;

4. жарнама құралдарын таңдау;

Жарнама тиімділігін бағалау секілді талап-тілектер басшылыққа алынады.

Дегенмен, жарнама сапасының негізгі өлшемі онда айтылған ой, таралған ақпараттың сапасына байланысты болса керек. Жарнама мәтініндегі әрдайым негізгі, жетекші қызметті атқаратын да – сөз. Жарнама тілінің басты мақсаты – көпшілікке әсер ету, мәтін мазмұны арқылы эмоциональдық тұрғыда әсер қалдыру.

Қазақ жарнамаларында шетелдік жарнамалардың құрылымын да, сөздік құрамын да көшіру байқалады, ұлттық мәдениет белгілерінің жасанды өзгертілуі көзге айқын көрінеді. Бұлар – қазақ жарнамаларының ықпал ету қызметін төмендетеді.

Мәселен, ағылшын тіліндегі Баунти батончигінің жарнамасын "The Taste of Paradise"ағылшын тілінен қазақ тіліне сөзбе-сөз аударғанда «Жұмақ дәмі» немесе «Жұмақтын дәмі» болып аударылуы тиіс десек, аудармашылар осы тіркестің қазақ тіліндегі ұтымды нұсқасын таңдай білген деуге болады. Олар жалпы қолданыстағы «дәм» сөзінен гөрі – көркемдік жағынан әсер ету реңкі басым нұсқасын, «рахат» сөзін таңдай білген, яғни «Жұмақ рахаты».

Және Сникерс шоколады Don't stop!Grab a Snickers! Тікелей аударғанада Тоқтама Сникерстен ал!

Жарнама жаңа идеология, белгілі бір дәрежеде мәдениеттің көрінісі. Жарнама жасауда шығармашылық ізденістер, көпшілікті селт еткізіп, көңілін аударатын ұтымды сөздер мен сөйлемдер қолданылуы қажет. Қала көшелерінде бірінен бірі асқан жаңа слогандарды немесе жалынды лебіздерді көріп жатамыз, естіп жатамыз.

Жарнамалық сөз мәнері (слоган), (жарнамалық ұран) - тауар сапасын, фирманың тура немесе абстрактылы түрдегі бейнесін көрсететін қысқа лозунг немесе ұран. Сөз мәнері (слоган) жарнама тақырыбына сәйкес, қысқа және оңай айтылатын болуы керек. Жарнама тақырыбы тек сөз мәнері (слоган) арқылы ғана емес, сонымен қатар жарнама үлгісі ретінде де көрсетуге болады. Мысалы, «Marlboro» темекісін жарнамалайтын «ковбой» - ер мінезділікті сипаттайды. «Рахат» ААҚ-ның барлық визуалды жарнама құралдарына «Бізбен дәмдірек» («С нами вкуснее») логотипі мен сөз мәнері (слоган) қолданылады.

Жарнама мәтінініңмазмұны (AIDA) (attention-назар, interest-қызығу, desire-тілек, action-әрекет) формуласына сәйкес жасалады. Адамдардың назарын аударып, қызықтыру үшін тауардың артықшылығы мен тигізетін пайдасын атап көрсеткен жөн. Сатып алушының ықыласын тудыру үшін оны белгілі бір әрекеттерге апаратын жарнама обьектісін сенімді дәлелдермен көрсету керек.

Үндеулерді таратуға бағытталған шығармашылық тәсілдер:

1. Сауда маркасының нарықтағы позициясына шоғырлану. Мысалы, «Philips» компаниясының: «Өмірді жақсартайық» деген үндеуін келтіруге болады.

2. Жарнамалық үндеу сатып алушының талғамына әсер ететін мотивациялық ыңғайға негізделеді.

3. Тауарды қолданудың жаңа саласы мен мүмкіндіктері. «Reebok» компаниясының жарнамаларында өзінің аяқ киімдерінің тек спортпен шұғылданғанда ғана емес, күнделікті өмірде пайдалануға болатындығын көрсетеді.

4. Жарнамаланатын тауар мен бәсекелестердің тауарлары арасындағы айырмашылықтар да шығармашылық тәсіл қатарына жатады. «Burqer Kinq» компаниясы өзінің бургелерін майға қуырмай, отқа қақталатынын хабарлайды.

5. Үндеу идеясы тұтынушыларды бақылау негізінде және олардан пікір сұрау жүргізгенде пайда болуы мүмкін.

Тауарды бейнелеп көрсететін кейіпкер жасалады. Мұндай жарнаманың тартымдылығы адам эмоциясына және оны есте сақтап қалуына ықпалын тигізеді. Кейіпкер мультипликациялық немесе шынайы түрде («Nike» кроссовкасын жарнамалайтын Майкл Джордан) болуы мүмкін. Мультипликациялық бейне тауардың нақты жағдайдағы жұмысын пленкаға түсіре алмайтын кездерде қолданылады. Мысалы, «Nesquik» какаосы туралы балаларға арналған жарнамадағы қоян бейнесіндегі кейіпкер.

-Because you’re worth it / Сіз осыған лайықтысыз

-Pure Life / Таза өмір

-It’s all about you/Барлығы сен туралы

-Obey your thirst / Шөлінізді қандырыныз

-Skittles...taste the rainbow Skittles / Skittles:Кемпірқосақтын дәмін көр

- It’s a Skoda. Honest / Бұл Skoda.Шын

-The Pursuit Of Perfection/Жетістікке ұмтылу

-Invent / Ойлаптап

-Where do you want to go today?/Сіз бүгін қайда барғыныз келеді?

-Impossible is nothing / Бәрі де мүмкін

-Smoking kills in many ways/Темекі шегу көптеген жолдармен өлтіреді

-Perpetual spirit/Мерзімсіз рух

-Let yourself shine/Өзініздің жарқырауынызға мүмкіндік берініз

 -It helps protect your skin/Ол сіздің теріңізді қорғауға көмектеседі

Атақты General Motors компаниясы Латын Америка нарығына Chevrolet Nova көліктерін шығарайын деп зардап шеккен.Бұл көп ұзамай айқындалғанда No va испан тілінен аударғанда қозғала алмайды деген мағынаны білдіреді.

Clairol парфюмерлік компаниясы Германияда өздерінің құрғақ дезодоранттарын Mist Stick(Тұманды дезодорант) ұранымен ұсынған.Германияда Mist(Тұман)сөзі неміс тілінде көң деген мағынаны білдіреді екен.

2.1Әлеуметтік жарнаманың терминологиясының аудармасы

Әлеуметтік жарнама – қоғамдық құндылықтарды насихаттайды, халықтың қорғансыз бөлігінің (балалардың, егде кісілердің, мүгедектердің) мүдделерін жақтап, қорғайды, тіршілікті қамтамасыз етуге бағытталған жалпы қоғамдық мүдделерді (қоршаған ортаны, жан-жануарларды қорғау) көздейді.
Әлеуметтік жарнама – қоғамдық мінез-құлықты өзгертуге және социумның мәселелеріне көңіл аударуға бағытталған коммерциялық емес жарнаманың түрі.
Әлеуметтік жарнама – әлеуметтік өнімнің бір түрі (АҚШ мен Еуропада дәстүрлі түрде PSA – public service announcement термині қолданылады), мемлекеттік және саяси жарнамалардан елеулі айырмашылықтар бар.
Мұндай жарнама түріне тапсырыс берушілер ретінде мемлекеттік органдарды немесе коммерциялық емес ұйымдарды атауға болады, ал жарнама агенттіктері мен таратушылары тапсырыстарды орындап, оларды көбінесе арзан бағамен немесе тегін түрде орналастырады.
Осындай жарнамалардың ең танымал мысалдары ретінде нашақорлыққа қарсы күрес, жол жүру ережелерін сақтау, салауатты өмір салтын насихаттау, қоршаған ортаны қорғау бойынша және т.б. науқандарды айтуға болады.[ http://bnews.kz/ ]

Әлеуметтік жарнама – хабарландыру саясаттың ең басты құралы. Әлеуметтік жарнама үш категориядан тұрады. Бірінші – саясат кампаниясы, екіншісі - әлеуметтік жарнама, оның тапсырушылары коммерциялық емес және әкімшілік емес ұйымдар және үшінші - әлеуметтік жарнама, оның тапсырушысы мемлекет болып келеді.Әлеуметтік жарнаманың мақсаты ақша табуда емес, қоғамға арналған экокономика пайданы алу. Ол осындай тақырыптарда болады: қоршаған ортаны қорғау, денсаулықты сақтау және т.б.«Әлеуметтік жарнама» термині басында жарнама ретінде енгізілген, қоғамның, мемлекеттін ықыластарын және көмек көрсету бағытта жүргізілген. Осы әлеуметтік жарнамаға бір жағынан темекіні шекпеуге, нашақорлыққа қарсы, шарап ішпеуге қарсы жарнама жатады, ал екінші жағынан СПИДтен сақ болу, спортпен шуғылдану, жақсы тамақтану және тәрбие, жанұйяның мықты қарым-қатынастары сақтау жарнама.

2.2Коммерциялық жарнаманың терминологиясының аудармасы

Коммерциялық жарнама ұғымы - жарнамалық өнімдерді ең көп таралған түрі. Онсыз, ешқандай құны жоқ, бір маркетингтік машина. Әрине, жарнамалық бизнес жинақтаушыларды шығады коммерциялық жарнама, төленді. Бұл BTL арқылы жарнама, сыртқы жарнама арқылы, бұқаралық ақпарат құралдары арқылы таралады. Барлық жағдайларда, үгіт нақты өнімді сатып алуға тұтынушылардың «шақыруымен» бағытталған. Тек жарнама белгілі бір бренд, компания немесе бренд пайдасына айтуға болады. Көп жағдайларда, коммерциялық жарнамалық өнім немесе қызмет көрсету компаниясыталап ма шешеді. Жарнама бүгін бағасы компанияның табыстылығы және табыс өсуіне байланысты, сондықтан коммерциялық жарнама шеберлері, коммерциялық жарнама мақсаты өнім нақты жарнамаланатынбрендін таңдап, өнімнің түрі бірдей бай ассортименті, оның ішінде адам,ынталандырады. Бұл жарнама үшін бірқатар міндеттер орындау керек.

1. Коммерциялық жарнама мақсатты аудитория дәл бағытталуы тиіс.

 2. жарнама адам эмоциялар жұмыс істеді және түпнұсқа екенін маңызды болып табылады.

3. Жарнама өнімнің еңбегін түсіндіру және ақпараттық болуы үшін қол жетімді болуы тиіс.

4. бейне Компанияның ұраны ықпал тиіс. Ол коммерциялық жарнамалық өнім, сондай-ақ жарнама шебері жұмыс істейді құралы ғана емес, тұтыну Зерттеу нәтижелері негізделген екенін атап өту маңызды. Мысалы, жарнама іскер адамдар тәжірибелі қызметкерлері коммерциялық жарнама арқылы олардың әсер психологиялық сипаттамалары мен әдістерін біледі. Олар бір мезгілде сұранысын жасау және оны шығаратын компанияның беделін арттыруға болады. Ең бастысы, мақсатты аудитория қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін әрқашан. Жарнама мұндай сату, сату ынталандыру, PR-акциясы (компанияның имиджін, қоғамдық қарым-қатынастарды қалыптастыру) және насихаттау сияқты элементтермен бірге кез-келген коммерциялық ұйымның сыртқы байланыс ең маңызды жолдарының бірі болып табылады. Жарнама тұжырымдамасын көптеген анықтамалары бар. Сіз оларды бірге алып Бірақ, егер ол онлайн теледидар, баспа және бұқаралық ақпарат құралдары, оның ішінде әр түрлі арқылы берілетін наным нысаны болып табылатын белгілі бір өнім немесе қызметтер бойынша ақылы коммерциялық жарнамалық жақсыз хабар ақпарат деп аталады. Жарнама өнімдер мен сату жылжыту жәрдемдесу үшін қуатты құрал болып табылады «, 4Р» ретінде белгілі формула маркетинг жүйесінде енгізілген. сатып алуды тұтынушыны ынталандыру коммерциялық жарнама негізгі мақсаты, яғни нақты әлеуетті сатып алушы қосыңыз. Ал жоғары сату және нәтижесінде, өйткені пайда - әрбір бизнес түпкі мақсаты, содан кейін жоғары бәсекелестік жарнама және нарығын дамыту сыртқы байланыс жүйесінде маңызды рөл атқарады. Осылайша, коммерциялық жарнама әлеуетті және нақты клиенттеріне жиынтығы ретінде анықталады кәсіпорын нарыққа, өзара іс-қимыл ерекше оқиға болып табылады. Ол сатып алушыға ол алдымен белгілі брендтің атын естігенде сәттен бастап, сатып алу туралы шешім қабылдауға түрлі көздерден кез келген өнім немесе қызмет туралы кем дегенде 20 рет естуге тиіс деп саналады. Сондықтан, жарнама кейде ғана ақырын белгілі бір өнімді сатып алу, оны итеріп, осы маркалы оны еске салады. Жарнама күштеп таңба болуы тиіс. Ол, өз кезегінде, сатып алу кезінде «дұрыс» таңдау жасады, сондықтан, бұл әлеуетті Тұтыну өнім брендінің, бренд туралы түсінік қалыптастыру үшін жасалған. 1. назар тарту: коммерциялық жарнама құрылымы 5 негізгі компоненттерін анықтауға болады. Әдетте, бұл бірден көрермендер немесе оқырмандар назарын қысқа хабарлама, екі немесе үш жарқын естелік сөздер болуы керек. Сонымен қатар, ол сіздің жарнама мақсатты аудиторияны, сондай-ақ жарнамаланатын өнімді, сондай-ақ әлеуетті клиенттер санаты жарнама әсерін анықтау үшін маңызды болып табылады. Жарнама эмоциялық әсері 2.. Сезім тұтынушылардың немесе осы жарнама туындайтын қандай ма оң тұрғыда, таңдалған жарнама ұраны ма талдау. 3. тұтынушыға әсер ету. Хабарландырулар, олардың сатып алу үшін әлеуетті сатып алушылар үшін ынталандыру жасау мүмкіндігіне ие болады.[http://okymaterialdari.com/]

 2.3Саяси жарнаманың терминологиясының аудармасы

Саяси жарнама имджді құрудың маңызды тәсілі мен өзіндік бағыты болып табылады.
Ол адамға деген жақсыз бағытталған қатынастың түрін білдіреді, бұл түрі ақпаратты тәуелсіз және бәсекелі таңдау жағдайында адамның ой-санасында сәйкесінше қолдау көрсететініне үміттеніп саяси тауарлардың (кандидаттың, институттың, рәміздің) жағымды бейнесін жасауға бағытталады. Саяси жарнаманың соңғы мақсаты эмоционалды және үйлесімді адамға партияның саяси негізінің мәнін, кандидат немесе басқа саяси объектінің бейнесін жеткізуде, сол арқылы азаматтардың кең аясы тұрғысынан оларға деген жағымды қарым-қатынасын құруда ғана емес, ал оларды қолдауға бағытталған нақты әрекеттерге шақыруында жатыр.
Маркетингтік түрінің ақпараттық технологиялардың т.рі ретінде саяси жарнама өзінедеген жарнама берушілердің азаматтарды ақпараттандырудан гөрі , олардың ой-пікіріне үнемі қызығушылығын тудыратындай етіп орындайды. Қандай да бір тауарларды гарыққа шығара отырып, жарнама адамдардың саяси ұстанымын дербес, саналы таңдауын жігерлендіреді, саясатқа деген ішкі жақындығын сипаттайтын қоғам ішіндегі ауарайын сақтап тұрады. Адам мен биліктің ресми байланыстың үстіне қосыла отырып, жарнамалық технологиялар азаматтың мемлекетпен нақты-мәртебелі қарам-қатынасына жетуге ұмтылады және азаматтардың сана-сезімін ойлай отырып, оларды саяси белсендікке шақырады.
Жарнама қандай да бір институттардың, басшылар мен доктриналардың жағаымды бейнесін жасай отырып, ақпараттық нарықта белгілі бір саяси мақсаттар мен құндылықтарды тұрақты түрде алға сүйрейді. Бұл мағынада осындай саяси тауарлар, олардың танымалдығы беделінің дәрежесі, сондай-ақ оларды халықтың қолдау көрсету дәрежесі де олардың тиімділігінің басты көрсеткіші болып табылады.
Жарнамалық технологияларды қолданудың ерекшеліктерінің бірі ақылы негізде артықшылық бойынша сәйкес келетін хабарларды беру үшін қызмет етеді. Мұндай жағдайда жарнамалық матеиалдардың мазмұны оны тарататын субъектілермен бақыланады және сыртқы тұлғалармен (журнал редакторямен, телебағдарламамен және т.б.) өзгере алады. Сондай-ақ, коммерциялық жарнамаға қарағанда ол әрқашан оппонеттерінің сынына түседі, идеялық ұстанымы мен акценттерінде қатан регламентацияны қамтиды, асыра сілтеуге жол бермейді, ақиқатты қарапайымдап, драммаға әкеледі, жиі адамдардың әлеуметтік шындықты, қайшылықты қабылдау ерекшелігін пайдаланады. Жарнамада жиі саясаткер өмірінің юморлық көрінісінің элементтері де қолданылады.
Саяси назар мен адам белсендігін жетілдіре отырып, жарнама, сонымен қатар, оның саналығынуәкілеттігінің сапалы түрде жоғарылануына есептелген. Оның технологиялары саяси сананың терең немес ойлы элементтеріне ғана емес, ақиқат уақыт режимінде адамның саяси объектілерге деген қатынасын өзгерте алатын жарнама, эмоционалды, жағдайлық элементтерге де әсер етеді. Бұл көзқарас бойынша жарнама мақсаты - өмірдің саяси саласына деген адамның сезімталдығын нығайту және оның белгілі бір саяси мақсатын қолдануға жету.
Жарнамалық технологиялар мазмұны мен түрлері көп түрлі. Олар адресатқа, жарнамалық хабарламаларды тарату уақытына жарнама компаниясы сипатына, орнына және басқа дагеографиялық жағдайларға, сонымен бірге, бірқатар факторларға тәуелді. Жарнамалық технологиялырды жалпылай түрде келесідей топтастаруға болады:
- жаранманың аудио- (аудиорепортаждар, жарнамалық жолдаулар, әңгімелесулер) және визуалды (видеороликтер, телеқойлымдар, теле дебаттар және т.б.) тәсілдері;
- жарнамалық хабарламаларды жіберудің баспа тәсілдері (мақалаларды басу, жаңалықтар құру, интервью және т.б.);
- сыртқы жарнама әдістері (жарнамалық қалқан, афишалар, транспоранттар, үндеу қағаздары, қабырғадағы жазулар, яғни «саяси графити»)
- баспа жарнамаларының амалдары (плакаттар, қатты қағаздар, хаттар, үндеулер, жадынамалар, күнтізбелер, визит карталары, және т.б.);
- тікелей пошта жарнамаларының әдістемесі (нақты саилаушыларға пошта хабарламаларын жіберу);
- жарнамалық сувенирлерді тарату әдістемесі (төсбелгілер, киімдер бас биімдер, іскери сыйлықтар);
- жарнаманың компьюьерленген түрі интернет, арнайы ақпараттық бағдарламалар);
Сонымен қатар қоғамдық, танымал, этика түрінде белгіленген жарнама әдіттерімен бірге, оның саяси қару қоймасында «қара» немесе «батпақтылар» деп аталатын техникалар бар, олар адамгершіліктің танымал нормаларын бұзады, ойыннның ережелерін және кейбір кезде құқықтық мінездегі бұзушылықтарды көрсетеді. Мысалы, ашық өтірік және жалған хабарларымен қатар кейбір саяси күштер басқа материалдарды таратады, олар, халықтың дәстүрлері мен үстемдік етуші құндылықтарын бұзады, бөсекеші атынан мәліметтерді жария етеді, осы мәліметтер халықтың алдында беделік түсіреді; кандидаттар – бәсекешілерге, сайлаушыларға арналған сайлау кезінде олардың «егіздерін» тізілпе тіркейді, бәсекешілердің абыройын төмендету үшін саяси бағалаудан олар оларды жамандауға көшеді, адамның жеке өміріне, жанұасына тіл тигізеді, арандатулар және т.б. жасайды.
Кейбір мемлекеттік органдар осындай технологияларды пайдалануға бейімділік көрсетеді, осында саясаттық көңілік табу үшін сайлау заңдарын бұзады, осылардын немесе басқалардың сайлау кезіндегі күреске килігеді және өздерінің қызметін пайдаланып айқын артықшылықтарды жасайды. Сондықтан «батпақтылар» атты жарнамалық технологиялар заңмендауға кіреді және демократиялық қатар негіздерінің жоюына алғы шарт негізінде қызмет етеді.
Негізінде, мемлекет ақпараттық нарық басында тұру қажет және саяси жарнаманы тарату керек. Көбінесе ақпараттық қатынастар заңнамалық түрінде реттеледі. Бірақ ақпараттық – жарнамалық қатынастардың қиындығымен бір жүйеде болмауы осы үрдісті қиындатады. Әлемде, тек қана БуркинаФасодасаяси жарнама туралызаң жұмыс жасайды.