Студопедия КАТЕГОРИИ: АвтоАвтоматизацияАрхитектураАстрономияАудитБиологияБухгалтерияВоенное делоГенетикаГеографияГеологияГосударствоДомЖурналистика и СМИИзобретательствоИностранные языкиИнформатикаИскусствоИсторияКомпьютерыКулинарияКультураЛексикологияЛитератураЛогикаМаркетингМатематикаМашиностроениеМедицинаМенеджментМеталлы и СваркаМеханикаМузыкаНаселениеОбразованиеОхрана безопасности жизниОхрана ТрудаПедагогикаПолитикаПравоПриборостроениеПрограммированиеПроизводствоПромышленностьПсихологияРадиоРегилияСвязьСоциологияСпортСтандартизацияСтроительствоТехнологииТорговляТуризмФизикаФизиологияФилософияФинансыХимияХозяйствоЦеннообразованиеЧерчениеЭкологияЭконометрикаЭкономикаЭлектроникаЮриспунденкция |
Структурная схема модели Солоу
1.Схема сызуда Рисованияпанелі саймандарын пайдаланыңыз. 2.Графиктік объектілерге формулаларды Надпись батырмасының немесе объектінің контекстік мәзіріндегі Добавить тексткомандасының көмегімен қоюға болады. 4-жаттығу. Төменде көрсетілгендей кесте жасап есептеулер жүргізіңіз:
1. Жоғарыда аталған тәсілдердің бірін пайдаланып кесте құрыңыз; 2. Белгіленген ұяшықтарды біріктіру үшін Кесте -> Объединить ячейки командасын пайдаланасыз; 3. Ұяшықты бөлу үшін Кесте->Разбить ячейки командасын пайдаланасыз; 4. Кестені көркемдеу Формат ->Границы и Заливкаарқылы жасалады; 5. Бәріжолында қосындыны есептеу формуласын жазыңыз: курсорды Тамакбағанына қойыңыз да, Кесте->Формула командасын орындаңыз; 6. Терезеде пайда болған формула: =SUM(ABOVE), формула орналасқан ұяшықтың жоғарысындағы ұяшықтардағы сандардың қосындысын табады; 7. Қалған бағандарда солай есептеледі; 8. Барлығы бағанына формуланы өзіңіз жазыңыз. Өздік жұмыс тапсырмалары: (Тапсырманы орындауға қажетті мәліметтер нұсқалар бойынша төменде берілген 5-кестедан алынады)
1. Редактор формул формулалар редакторын пайдаланып … өрнектерді жазыңыз /1-тапсырма/. 2. ... тақырыбындағы кесте құрып, кестеге мәліметтер енгізіңіз және формулаларды қолданып есептеулер жүргізіңіз /2-тапсырма/: 5-кесте
Бақылау сұрақтары:
ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС №6 Тақырыбы: «Word текстік процессоры. Макростар құру» Мақсаты: Текстік құжаттарға макростар қоюды үйрету. Негізгі түсініктер: Макрос (немесе макропрограмма) – қолданушының тізбектей орындайтын бірнеше командалар жиынтығын біріктіріп белгілі бір пернелер комбинациясына немесе белгілі бір батырмаға меншіктейтін программа. Бұл әрекетті орындау үшін Word текстік процессорында қолданушының әрбір орындаған командасын немесе әрекетін программа түрінде тіркеп отыратын арнаулы макротранслятор болады. Макростарды, көбінесе бірсарынды әрекеттерді қайталап отырмас үшін қолданады. Макросты пайдалану қолайлы болу үшін оны орындауды саймандар панелінде орналасатын бір батырмаға немесе пернелер комбинациясына меншіктеп қояды, яғни ол батырмаға шерткенде немесе пернелер комбинациясын басқан кезде сіздің құрған макросыңызға сәйкес командалар тізбегі автоматты түрде бірден бір команда сияқты орындалады. Макросты жазу үшін Сервис->Макрос->Начать запись командасы орындалады немесе қалып-күй қатарындағы ЗАП индикаторына екі рет шертіледі. Жаттығу жұмыстары. 1- жаттығу. Word программасында қарапайым макрос құру. 1.Удалить_До_Конца_Строкидепаталатын макросты құру. 1.1.Жаңа құжат құрыңыз. Құжатта келесі 1234567890 сандарын теріңіз де курсорды жолдың басына апарыңыз. 1.2. Қалып-күй қатарындағы ЗАПиндикаторына екі ретшертіңіз, сонда Запись макроса деп аталатын диалогтық терезе пайда болады.. 1.3. Осы терезедегі Имя макроса тұсына : Удалить_До_Конца_Строкидеп жазыңыз. Терезедегі Макрос доступентұсына өз құжатыңыздың атын көрсетіңіз. Описание тұсына макрос туралы текст, мысалы: Удаляет текст до конца строкидеп жазуға болады.Барлығы орындалғаннан кейін ОКбатырмасына шертіледі. Мұның нәтижесі программа терезесінде Остановка записипанелінің пайда болуымен аяқталады.Бұл панель енді макросты жазу басталғанын білдіреді, яғни сіздің орындаған әрбір командаңыз құрып жатырған макросыңызға тіркеліп жазылып жатады. 1.4. Әрі қарай <Shift>+<End>пернелер комбинациясы басылады. Сол кезде курсор тұрған орыннан бастап жолдың соңына дейінгі текст белгіленеді. <Del>пернесі басылады да белгіленген текст жойылады. 1.5. Остановка записи панеліндегі Остановить запись батырмасына шертіңіз. Бұл бірінші макросты құрудың аяқталғанын білдіреді. Ескерту: Макростарға ат беруде «бос орын» белгісі қолданылмайды.
2-жаттығу.Құрылған Удалить_До_Конца_Строки макросын орындап көру. 2.1. Өзіңіз құрған құжатта кез-келген бір жолдан тұратын текст жазыңыз.. 2.2. Курсорды жолдың басына апарыңыз да Сервис->Макрос->Макросыкомандасын орындаңыз. 2.3. Пайда болған диалогтық терезеден Удалить_До_Конца_Строки макросын белгілеп алып Выполнить батырмасына шертіңіз. Текст жойылады. Мұны бірнеше рет қайталап жасап көріңіз.
3- жаттығу.Құрылған Удалить_До_Конца_Строки макросын саймандар панеліне батырма түрінде орналастыру. 3.1. Экранға макростың батырмасын орналастыратын панелді, мысалы Visual Basic(Вид->Панели инструментов-> Visual Basic командасы арқылы)панелін шығарып аласыз. 3.2. Сервис->Настройкакомандасы орындалады. Пайда болған терезеден Командыжапсырмасын таңдайсыз. Категории тізімінен Макросы категориясын таңдайсыз.Пайда болған макростар тізімінен өзіңіз құрғанУдалить_До_Конца_Строки макросын белгілеп алып тышқанның сол жақ батырмасын басып отырып оны жаңағы Visual Basicпанеліне апарасыз. Панельде жаңа батырма, яғни Удалить_До_Конца_Строки макросының батырмасы пайда болады. 3.3. Әрі қарай Изменить выделенный объект батырмасына шертіп, тізімнен Основной стильтүрін таңдасаңыз батырма стандарт түрге келеді. 3.4. Макрос батырмасының түрін өзгерту үшін Изменить выделенный объект батырмасына шертіп, тізімнен Выбрать значок для кнопки таңдалынады. Пайда болған тізімнен өзіңізге ұнаған , мысалы телефон түріндегі немесе т. б. белгіні таңдап, сол белгіге шертесіз. Диалогтық терезені жабасыз , панельде телефон белгісі түріндегі макростың батырмасы пайда болады. 3.5. Макрос батырмасын тексеру үшін, өз құжатыңызда текст жазып курсорды жолдың басына апарыңыз да макрос батырмасына шертіңіз жол жойылады.
4- жаттығу.ҚұрылғанУдалить_До_Конца_Строки макросын пернелер комбинациясына бекіту. 4.1. Сервис->Настройкакомандасы орындалады. Пайда болған терезеден Клавиатура батырмасына шертіңіз. Категории тізімінен Макросы категориясын таңдайсыз.Пайда болған макростар тізімінен өзіңіз құрғанУдалить_До_Конца_Строки макросын белгілеп аласыз. Панельде жаңа батырма, яғни Удалить_До_Конца_Строки макросының батырмасы пайда болады. Новое сочетание клавиш тұсына көшіп, <Ctrl>+<Shift>+<E>пернелерін басыңыз даНазначитьбатырмасына шертіңіз. Диалогтық терезені жабыңыз. 4.2. Әрі қарай алдыңғы жаттығудағы сияқты, жолды өшіруді <Ctrl>+<Shift>+<E> пернелер комбинацисы көмегімен орындап көріңіз . 5- жаттығу. ЖаңаданТемно_Красный_Цветдеп аталатын макрос құру. Жаңа макросты құру үшін келесі командалар орындалуы тиіс:
5.1. Қалып-күй қатарындағы ЗАПиндикаторына екі ретшертіңіз, сонда Запись макроса деп аталатын диалогтық терезе пайда болады. 5.2. Осы терезедегі Имя макроса тұсына : Темно_Красный_Цвет деп жазыңыз. Терезедегі Макрос доступентұсына өз құжатыңыздың атын көрсетіңіз. Описание тұсына макрос туралы текст : Окрашивает текст в темно-красный цвет деп жазуға болады.Барлығы орындалғаннан кейін ОКбатырмасына шертіледі. 5.3. Әрі қарай Формат->Шрифткомандасы орындаладыда Цвет тізімінен қызыл қоңыр (темно-красный) түс таңдалынады, ОКбатырмасы шертіледі. Остановка записи панеліндегі Остановить запись батырмасына шертіңіз. Бұл екінші макросты құрудың аяқталғанын білдіреді. 5.4. Құрылған макросты саймандар панеліне батырма түріде орналастырыңыз. Өздік жұмыс тапсырмалары: (Тапсырманы орындауға қажетті мәліметтер нұсқалар бойынша төменде берілген 6-кестедан алынады) 1. Жол түрінде берілген тексті курсор тұрған жерден бастап жолдың басына дейін өшіріп тастайтын макрос құрыңыз (Мұнда 1-жаттығудағы сияқты орындалады, өшіру үшін <Shift>+<Home>пернелері қолданылады). А) Құрған макросыңызды Удаление_До_Начала_Строкидеп атаңыз. Б) Құрылған макросқа қоңырау (Колокольчика) түріндегібатырма тағайындаңыз. 2. « ... » деп аталатын макрос құрыңыз /2-тапсырма/. 3. Құрған макросыңызды саймандар панеліне батырма түрінде орналастырыңыз (Белгінің түрін өзіңіз таңдаңыз). 4.Құрған макросыңызды ... пернелер комбинациясына /4-тапсырма/. 6-кесте
5. Жасаған жұмысыңызды оқытушыға көрсетіп болғаннан кейін өзіңіз құрған макростарды жойыңыз. Бақылау сұрақтары: 1. Макрос деген не? 2. Макросты не үшін қолданады? 3. Макрос атауында қандай белгіні қолданбайды? 4. Макросты жазу қалай жүргізіледі? 5. Макросты программа деп қарастыруға болады ма?
ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС №7 Тақырыбы: «Кестелік процессор MS Excel. Мәліметтерді енгізу және редакциялау. Ұяшықтың адресі» Мақсаты: MS Excel кестелік процессорының негізгі элементтерімен жұмыс жасай білу дағдыларын қалыптастыру. Негізгі түсініктер: Мәліметтерді компьютерде кестелар түрінде ұйымдастыруға және өңдеуге арналған программалар немесе қосымшалар кестелық процессорлар немесеэлектрондық кестелардеп аталады. Бұл электрондық кестелердің артықшылығы- мәліметтерді өңдеуді, сұрыптауды, есептеуді автоматты түрде жүзеге асыра алады, әртүрлі ұяшықтарда орналасқан мәліметтерді түрліше формулалар көмегімен байланыстыра алады және т. б. Ехсеl программасында құжат болып .хlsкеңеймесі бар файл есептеледі. Бұл файлды Ехсеl-де жұмыс кітабы деп атайды. Жұмыс кітабы жұмыстық беттерден (лист1 немесе Sheet 1) тұрады. Бір құжат көлеміндегі беттер саны -255болуы мүмкін.Жұмытық беттің 4 түрі кездеседі: 1. Жұмыстық бет.Онда кәдімгі кестелар болады. 2. Модульдің бетіVBA программалау тіліндегі программа тексті жазылады (VBA-Visual Basic for Application). 3. Диалогтық терезенің беті.Мұнда диалогтық терезелер құрылады. (ОК, Отмена батырмалары бар терезе) 4. Диаграммалар тұрғызылатын бет. Әрбір жұмыстық бет жеке электрондық кесте түрінде қарастырылады да , онда65536 жол (rows) и 256 баған(columns) болады. Әрбір жол 1 ден бастап 65536 дейінгі бүтін сандармен , ал бағандар латын алфавитінің A, B, …, Z, AA, AB, …IV әріптерімен белгіленеді. Жолдар мен бағандардың қилысуынан кестенің негізгі құрылымдық элементі ұяшық (cell) пайда болады. Кестедағы әрбір ұяшықтың адресі болады және ол ұяшық орналасқан баған мен жолдың атауларының бірігуінен тұрады (мысалы, А5, ВВ45 , т.б.). Ұяшықтарға жазылатын мәліметтер текст, тұрақтылар, формулалар түрінде болады. Бір ұяшыққа 32767 символға дейін енгізуге болады. Әдетте (по умолчанию) ұяшықтағы сандық мәліметтер оңға қарай, ал тексттік мәліметтер солға қарай тураланады. Енгізілген мәлімет ені бойынша ұшыққа сыймаған кезде оң жақтағы бос емес ұяшық, алдыңғысын жауып тастайды. Кестедағы қатар орналасқан бірнеше ұяшықтың бірігуінен пайда болатын тіктөртбұрышты обылысты диапазон деп атау келісілген. Диапазонның адресі тіктөртбұрышты облыстың сол жақ жоғарғы жағында орналасқан шеткі ұяшық пен оң жақ төменіндегі шеткі ұяшықтың адрестері арқылы анықталады, ұяшықтар адрестерінің арасына қос нүкте белгісі қойылады (мысалы, А1: С6). MS Excel программасында ұяшықтарға мәліметтерді теру арқылы немесе бірнеше әдістерді пайдаланып, автоматты түрде жазуға болады. Оның екі түрлі әдісі бар: Бірінші әдіс: 1. Қатар орналасқан екі ұяшыққа прогрессияның алғашқы екі мүшесі жазылады; 2. мәлімет жазылған диапазон немесе екі ұяшық белгіленеді; 3. Тышқан көрсеткішін белгіленген диапазон облыстың оң жақ теменгі бұрышына апарсаңыз көрсеткіш қара түсті « қосу белгісіне» (+) өзгереді, бұл белгіні толтыру маркері деп атайды. Әрі қарай толтыру маркерін тышқанның батырмасын басып отырып қажет ұяшыққа дейін соза бересіз. Екінші әдіс: 1. Бір ұяшыққа прогрессияның бастапқы бірінші мүшесі жазылады; 2. Мәлімет жазылған ұяшық белгіленеді; 3. Правка →Заполнить→ Прогрессия Командасы орындалады; 4. Пайда болған терезеден тип расположение бөлімінен по столбцубелгіленеді, шаг тұсына прогрессияның қадамыжазылады, предельное значение тұсына прогрессияның соңғы мүшесінің мәні жазылады. Жұмыстық беттермен жасалатын әрекеттер:
Ұяшықтардың адрестері.Excel программасында ұяшықтардың үш түрлі адрестері пайдаланылады: абсолюттік, салыстырмалыжәне араласадрестер. Егер түрлі операцияларды орындау барысында операцияға қатысатын ұяшықтардың адрестері сәйкесінше автоматты түрде өзгеріп отыратын болса мұндай ұяшықтар салыстырмалы адресті болып есептелінеді. Әдетте (по умолчанию) Excel программасы іске қосылған кезде ұяшықтардың адрестері салыстырмалы адрестер болып тұрады. Ұяшықтармен жасалатын операциялар барысында ұяшықтың адресі тәуелсіз, өзермейтін болса мұндай ұяшықтарды абсолют адресті деп атайды. Ұяшықтың абсолют адресін көрсету үшін сәйкесінше жол және баған аттарының алдына доллар ($) белгісін қойып жазады (мысалы, $A$2). Мұны бірден жазу үшін ұяшықты белгілеп , <F4>пернесін басу тәсілі де қолданылады. Аралас адрестідеп ұяшықтың адресін көрсетуде салыстырмалы және абсолютадрестердің қатар қолданылған жағдайын айтады (мысалы, $A1, B$2). Ұяшықтардағы формулаларды көшіруде абсолют адрестер өзгермейді, салыстырмалы адрестер өзгереді. Ұяшыққа формула жазу. Excel программасында ұяшыққа формула енгізу міндетті түрде «тең болады» (“=”) белгісінен басталады, ал енгізуді аяқтау Enterпернесін басумен бітеді. Формулалар жазудың мысалдары: = 2*5^ 3+4 немесе =A1+Cos(5,282) Ұзақ формулаларды жазуда программа терезесіндегі формулалар жолы деп аталатын жол ұяшықпен салыстырғанда қолайлырақ болады. Формулаларды редакциялау. Ұяшықтағы формуланы редакциялау үшін әуелі ұяшық белгіленіп алынады да екі рет шертіледі немесе F2 пернесі басылады немесе формулалар жолындағы “=”белгісіне сырт еткізіледі.Редакциялау режимінде ұяшықтағы формула формулалар жолында толығымен көрініп тұрады, курсорды қалаған жеріңізге қойып өзгертулер нгізе беруге болады. Ұяшықтағы мәліметтердің форматтарын тағайындау.Ол үшін қажет ұяшықты белгілеп алып сол ұяшықтың контекстік мәзірінен Формат ячеек немесе Формат→ Формат Ячейкикомандаларының бірі орындалады.НәтижесіндеФормат ячеек деп аталатын диалогтық терезе шығады, осы терезедегі жапсырмаларды пайдалана отырып әртүрлі сандық форматтарды, ұяшықтағы текстерді туралауды, ұяшықтың түрі мен шекара сызықтарын, қорғанысын және т.б. параметрлерін тағайындауға болады. Жаттығу жұмыстары. 1 -жаттығу.Салық түрлерін , премияны және т. б. ескере отырып айлық жалақыны есептеу. MS EXCEL программасын іске қосыңыз. Жаңа құжат немесе жұмыс кітабын ашыңыз, құжатыңызды Лабораторные работы.xlsдеген атпен өз бумаңызға сақтаңыз. 1. Жұмыстық беттің атын (Лист1) на Тапсырма1деп өзгертіңіз. 2. Төменде берілген /1-сурет/ мәліметтерді кестеге енгізіңіз. 3. Кестені суреттегідей түрге келтіріңіз. 4. Бірнеше ұяшықтарды біріктіру үшін оларды белгілеп алып, батырмасы шертіледі немесе Формат ->Ячейки командасы қолданылады.
5. Ұяшықтағы текст бағдарын өзгерту үшін : § Ұяшықты белгілейді, контекстік мәзірдегі Формат ячеек командасы орындалғаннан кейін шығатын диалогтық терезедегі Выравнивание жапсырмасының Ориентация бөліміне көшесіз; § Қызыл түсті ромбикке ( ) шертіп, тышқанның сол жақ батырмасын басулы күйде ромбикті 90о –қа апарасыз. 6. Кестедағы (1-сурет) «Проф.взносы 5%» бағанындағы тұрақты окладтың 5 % есептеу үшін : § D5ұяшығы белгіленеді де,оған =С5*5% жазылады; § Қалғандары да осы тәрізді есептеледі. 7. Н5ұяшығына қолға берілетін жалақы көлемін есептеңіз. 8. Барлық қызметкерлердің окладтарының жалпы сомасымен қолға алатын жалақыларының жалпы сомасын табу үшін: § H5:H12диапазоны белгіленеді; § Стандартная саймандар панелінен Автосумма батырмасы шертіледі. 2 - жаттығу.Excel программасын пайдаланып сатудан түскен пайданы теңгемен және доллармен есептеңіз.
1. Өз құжатыңыздағы келесі бетті ( Лист2) Тапсырма2деп өзгертіңіз; § Кестені мәліметтермен толтырыңыз /2-сурет/; § Сатудан түскен пайданы доллармен және теңгемен есептеңіз. 1. Е6 ұяшыққа келесі =С6*D6 формуланы енгізіңіз; 2. F6 ұяшыққа келесі =Е6*В3 формуланы енгізіңіз . В3 ұяшығының адресін абсолют адрес қылыңыз ол үшін оны белгілеп F4 пернесін басыңыз , сонда адрес $В$3 болып өзгереді. 3 - жаттығу: Арифметикалық прогрессияның n-ші мүшесін және алғашқы n мүшесінің қосындысын есептеңіз. 1. Құжатыңыздағы үшінші бетті (Лист3) Тапсырма3деп өзгертіңіз. 2. 3-суреттегідей арифметикалық прогрессияның n-ші мүшесін және алғашқы n мүшесінің қосындысын есептейтін кесте құрыңыз. Арифметикалық прогрессияның n-ші мүшесінің формуласы: an=a1+d(n-l)және арифметикалық прогрессияның алғашқы n мүшесінің қосындысының формуласы : Sn=(a1+an)*n/2,мұндағы a1 – прогрессияның бастапқы мүшесі, aл d — арифметикалық прогрессияның айырмасы. 3. Қажет болған жағдайда ұяшықтардың абсолют адрестерін қолданасыз. 4. a1 = -2, d= 0,725 деп алып есептеңіз. Өздік жұмыс тапсырмалары: (Тапсырманы орындауға қажетті мәліметтер нұсқалар бойынша төменде берілген 7-кестедан алынады) 7-кесте
Бақылау сұрақтары: 1. Кестелық процессорлардың негізгі қызметі қандай? 2. Ұяшықтарға мәліметтер жазудың әдістерін түсіндіріңіз? 3. MS Excel программасындағы құжат қалай аталады? 4. Ұяшық адрестерінің түрлері қандай? 5. Ұяшықтарды қалай біріктіреді? ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС №8 Тақырыбы: «Функцияның мәндерін есептеу. Функция шебері. Графиктер мен диаграммалар тұрғызу» Мақсаты: MS Excel кестелік процессорының мүмкіндіктерін графиктер мен диаграммалар тұрғызуда пайдалана білуге үйрету. Негізгі түсініктер: Microsoft Excel программасының функциясы ретінде белгілі бір алгоритм бойынша немесе формулалар бойынша жүргізілетін есептеу операциялары қарастырылады. Әрбір функцияның өзіне тән аты болады.Excel программасында функциялардың аттары пернелік тақтадан теріліп жазылады немесе Функция шебері (Вставка-> Функций) деп аталатын команда немесе саймандар панеліндегі fx батырмасы көмегімен енгізіледі. Функция шебері функцияларға сәйкес формулалардың дайын шаблондарын береді, қолданушы бар болғаны функцияның аргументтерін ғана жазады. Excel программасында, күрделі және қарапайым есептеулерге арналған 200 ден аса функцияларды қолдану мүмкіндігі қарастырылған. Сондай-ақ, бұл қосымшада қолданушының Excel-дің програмалау мүмкіндіктерін (VBA) пайдаланып өзіне қажет функцияларды да құрып алуына жағдай жасалған.
Функция шеберін пайдаланып функцияларды іздеуді жылдамдату мақсатында оларды келесі: 10 недавно использовавшихся, Полный алфавитный перечень, Финансовые, Дата и время, Математические, Статистические, Ссылки и массивы, Работа с базой данных, Текстовые, Логические и Проверка свойств категориялары бойынша топтастырған. Функциялардың аргументтері ретінде сандар, сан мәнді өрнектер немесе сәйкесінше сандар мен сан мәнді өрнектер жазылған ұяшықтар адрестері, диапазон адрестері пайдаланылады. Мысалы: =СУММ(А5:А9)–мұндағыСУММ функциясы, А5, А6, А7, А8, А9 ұяшықтардағы сандар қосындысын есептейді; =СРЗНАЧ(G4:G6)–мұндағыСРЗНАЧ функциясы G4, G5, G6 ұяшықтардағы сандардың орташа мәнін табады. Күрделі функцияларды жазу әдеттегідей бірінің ішіне бірі жай жақшалар арқылы жазылады , мысалы: =ОКРУГЛ(СРЗНАЧ(H4:H8);2). Функцияның аргументтерін Функция шеберін пайдаланып енгізу. Функцияны Функция шеберінпайдаланып жазғанда, егер оның аргументі бар болса, онда келесі 4-суреттегідей терезе пайда болады. Бұл терезе функция аргументтерін енгізуге арналған. Мұндағы,
1 – функцияның аты; 2 - аргументтерді енгізу жолақтары; 3 – терезені кішірейту батырмасы , бұл батырмаға қайта шерту терезені бұрынғы қалпына келтіреді;
4 - аргументтің мәндері ; 5 – функцияның сипаттамасы; 6 – анықтаманы шақыру. Функция аргументтерін енгізуде келесі тәсілдер қолданылады: а) қажет адрестерді (ұяшықтың немесе диапазонның) пернелік тақтадан теруге болады; б) қажет ұяшықтар мен диапазондарды жұмыстық беттегі кестедан белгілеу арқылы жазуға болады.
Функциялардың негізгі категориялары. «Математические» категориясыфункцияларының сипаттамасы:
ABS (сан) – санның модулі; COS(сан) – косинусты табу; EXP(сан) – ех функциясының мәнін есептеу; LN(сан) – логарифмді есептеу; SIN (сан) – синусты есептеу; TAN (сан) – тангенсті есептеу; КОРЕНЬ (сан) – квадрат түбір табу (оң мәнін); ПИ () – p санының 15 цифрға дейінгі дәлдікпен алынған мәнін береді; СТЕПЕНЬ (негіз сан; дәреже көрсеткіші) – дәрежелеу амалын береді; СУММ (сан1; сан2; ...) – аргумент тізіміне кіретін барлық сандардың қосындысын есептейді;
«Статистические» категориясыфункцияларының сипаттамасы: МАКС(аргумент1; аргумент2;…) – аргументтердің үлкенін анықтайды; МИН(аргумент1; аргумент2;…) - аргументтердің кішісін анықтайды; СРЗНАЧ(аргумент1; аргумент2;…) – аргументтердің орташа мәнін табады; СЧЕТЕСЛИ(диапазон; шарт) – диапазондағы берілген шартты қанағаттандыратын аргументтер санын анықтайды .
Арифметикалық амалдар (операциялар):
Диаграммалар (Графиктер) – бұл Excel кестесіндағы сандық мәліметтерді талдау, салыстыру қолайлы болу үшін, олардың көрнекі графикалық түрде берілуі болып табылады. Диаграмма шебері (Мастер диаграмм ) көмегімен 14 стандарт типтегі және 24 стандарт емес типтегі диаграммалар тұрғызуға болады. Диаграммаларды редакциялаудиаграмма облысының контекстік мәзіріндегі немесе диаграмма обылысын белгілегенде ғана программа терезесінің жоғарғы мәзірәнде пайда болатын Диаграмма опциясының командалары арқылы жүргізіледі. Диаграммаларды редакциялауға: · Диаграмма типі мен форматын өзгерту; · Бастапқы берілген мәліметерді өзгерту, яғни: 1. Диаграмма тұрғызу үшін пайдаланылған ұяшықтар диапазонын өзгерту; 2. қатарлардың (ряды) бағыты мен атын өзгерту; 3. Х осі үшін (для подписей оси Х) қолданылған мәліметтерді өзгерту; 4. Диаграмма параметрлерін (заголовки, оси, линии сетки, легенду, подписи данных) өзгерту; 5. Диаграмманың жұмыстық беттегі орналасуын және т. б. өзгерту жатады. 1- жаттығу: y=cos2(2x)sin(x)+e-x│x│ функциясының графигін, х аралығында 0,1 қадаммен тұрғызу.
1. Жұмыстық бетте (Лист1) 5-суреттегідей кесте құрыңыз; 2. В3 ұяшыққа =cos(2*A3)^2*sin(A3)+exp(-3)*ABS(A3), формуласын енгізіп , бұл формуланы қалған ұяшықтарға Толтыру маркерін пайдаланып көшіріңіз; 3. Функция мәндерін (У-тің мәндері) белгілеп алып Диаграмма шеберін іске қосыңыз; 4. Диаграмма типін – График таңдаңыз; 5. Ряджапсырмасындағы, Подписи оси Х жолағына курсорды орналастырып алып жұмыстық беттегі кестедан Х- тің мәндері орналасқан диапазонды белгілеңіз; 6. Диаграмма параметрлерін өз қалауыңызша өзгертіңіз; 7. Диаграмманы өзіңіз жұмыс жасап отырған бетке ( в данном листе) орналастырыңыз және беттің атын График функциидеп өзгертіңіз. 2-жаттығу. Диаграмма тұрғызу.
1. Жұмыстық бетте (Лист2) 6-суреттегідей кесте құрыңыз; 2. Кестедағы Итого бағанында СУММ функциясын пайдаланып , оның аргументінде ұяшықтар диапазонын көрсетіп, формуланы қалған ұшықтарға көшіру арқылы қажет мәліметтерді толтырып алыңыз; 3. Осы кесте үшін екі диаграмма құрыңыз: § Ивановтың ай сайынғы алған премияларын көрсететін дөңгелек диаграмма (Круговая диаграмма), ол үшін: 1) Қажет мәліметтер тұрған диапазонды белгілеп алыңыз; 2) Саймандар панеліндегі Диаграммы батырмасына шертіп , пайда болған терезеден Круговаятипін таңдаңыз; 3) Диаграмма параметрлерін өзгертіңіз де сол бетке орналастырыңыз. § Баған түріндегі диаграмманы (гистограмма) өзіңіз қалаған мәліметтер үшін өз бетіңізше орындап көріңіз . 4. Беттің (Лист2) атын Диаграммыдеп өзгертіңіз. Өздік жұмыс тапсырмалары: (Тапсырманы орындауға қажетті мәліметтер нұсқалар бойынша төменде берілген 8-кестедан алынады)
8.1-кесте
Кестеге шикізат өндірудің орташа көрсеткішін және ең жоғарғы, ең төменгі көрсеткіштерді анықтайтын бағандар қосыңыз. 8-кесте
Бақылау сұрақтары:
ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС № 9
Тақырыбы: «Логикалық функциялар. Екі және үш шартқа тәуелді функциялардың графигін тұрғызу»
Мақсаты: Бірнеше шартқа тәуелді функцияның графигін тұрғызуға үйрету. Негізгі түсініктер: Логикалық функцияларқандай да болмасын бір шартқа тәуелді есептеулер жүргізуде қолданылады. Шарттарды көрсету үшін Excel программасында салыстыру амалдарының “ =”, “>”, “<”, “<>” (тең емес), “>=” (үлкен немесе тең), “<= “ (кіші немесе тең) белгілері пайдаланылады. ЕСЛИ(лог_выражение; значение_если_истина; значение_если_ложь)функциясы, функция аргументіндегі логикалық өрнек(лог_выражение) ақиқат мәнге ие болғанда, аргументтегі бірінші мәнді (значение_если_истина) , ал қарсы жағдайда екінші мәнді (значение_если_ложь) береді. Мұндағы, лог_выражение – бұл нәтижесі, екінің бірі, яғни не АҚИҚАТ немесе ЖАЛҒАН болатын логикалық өрнек. значение_если_истина – бұл лог_выражение АҚИҚАТ болғандағы мән, егер осы жағдайда функцияның жазылуында бұл аргумент (значение_если_истина) түсіп қалған болса , онда функцияның мәні де АҚИҚАТ болады . значение_если_ложь – бұл лог_выражение ЖАЛҒАН болғандағы мән, егер осы жағдайда функцияның жазылуында бұл аргумент (значение_если_ложь) түсіп қалған болса , онда функцияның мәні де ЖАЛҒАН болады . Мысалы: B1 ұяшыққа =ЕСЛИ(A1<20000; 12; 15)формуласы жазылған. Егер A1 ұяшығына 30000 саны енгізілетін болса, онда нәтижесінде B1ұяшықта 15саны шығады, себебі 30000<20000 шарт ЖАЛҒАН болып тұр. И, ИЛИ функциялары күрделі шарттарды жазу үшін қолданылады: И(логическое_выражение1; логическое_выражение2;....) - АҚИҚАТ мән қабылдайды егер барлық аргументтер сәйкесінше АҚИҚАТ болса, ал қалған жағдайлардың бәрінде ЖАЛҒАН болады. ИЛИ(логическое_выражение1; логическое_выражение2;...) - АҚИҚАТ мән қабылдайды егер ең болмағанда бір аргумент АҚИҚАТ болса, ал қалған жағдайлардың бәрінде ЖАЛҒАН болады. Мысалы: Егер A1 ұяшығына [1, 4] аралықтағы сандардың бірін жазғанда В1ұяшығындағы =ЕСЛИ (И(A1>=1;A1=<4);15;18) - өрнегінің мәні 15-ке тең болады, ал қалған жағдайда 18 болады. ЕСЛИнемесе т. б. функцияларды аргумент ретінде қайталап қолдану арқылы күрделі шарттар жасалады. Мысалы: =ЕСЛИ (A1<20000; 12; ЕСЛИ (A1<40000; 15; 18)) формуласы бойынша, егер A1< 20000 болса, онда нәтиже 12 тең, қарсы жағдайда келесі тұрған A1<40000 шарты тексеріледі, бұл шарт ақиқат болған жағдайда формула нәтижесі 15, ал жалған болғанда формула нәтижесі 18 болады. 1-жаттығу.Электрондық кестедастуденттердің пән бойынша үлгірімі процентпен берілген. Үлгірім 45% кем болса студент аттестациядан өтпеген болып есептеледі. Студенттің аттестациядан өтке-өтпегенін формула көмегімен анықтаңыз. 1. Excel программасында Работа3деген атпенжаңа құжат құрыңыз . 2. Құжаттың бірінші жұмыстық бетін (Лист1) Задание 1деп өзгертіңіз. 3. Кестені 7- суреттегідей толтырыңыз.
7-сурет 4. Студенттің аттестациядан өткен- өтпегенін тексеру үшін: § С3 ұяшығы белгіленеді. Вставка→Функция командасы орындалады. Пайда болған терезеден Логические категориясындағы, ЕСЛИ функциясын таңдайсыз. § Әрі қарай ЕСЛИфункциясының терезесіндегі Логическое выражение тұсына В3 ұяшықтағы мәнді , 45% салыстыратын шартты: В3>=45% түрінде жазамыз.Шартқа сәйкес: § Значение если_истина тұсына: «аттестован» жазылады; § Значение если_ложь тұсына : «не аттестован» жазылады; § ОКбасылады; 7. Осы формула қалған ұяшықтарға көшіріледі.
2 -жаттығу. Аттестация 3 пән бойынша өтті. Студенттің барлық 3 пән бойынша аттестациялық үлгірімін текскру қажет . 1. Құжатыңыздағы келесі жұмыстық бетті (Лист2) Задание2деп өзгертіңіз; 2. Кестені 8- суреттегідей толтырыңыз; 8- сурет
3. Сан мәндерін процентпен жазыңыз, ол үшін : § В3:D7 диапазон белгіленеді, диапазонның контекстік мәзірінен Формат ячеек командасы орындалады. Пайда болған терезенің Числатізімінен Процентный форматы таңдалынады, Число десятичных знаков тұсына 0жазылады; 4. Е3 ұяшығында ЕСЛИ функциясы шақырылады; 5. Формулалар жолының сол жағындағы белгісіне шертіледі; 6. Пайда болған тізімнен Другие функции таңддалынып, Логические категориясындаығы И функциясы белгіленеді; 7. И функциясының терезесіндегі Логическое_значение1: B3>=45%, Логическое_значение2: C3>=45%, Логическое_значение3: D3>=45% түрінде толтырылады; 8. формулалар жолындағы ЕСЛИ шертіледі ; § Значение если_истина тұсына: «аттестован» жазылады; § Значение если_ложь тұсына : «не аттестован» жазылады; 9. ОКбасылады; 10.Формула қалған ұяшықтарға жазылады. 3-жаттығу.Екі шартқа тәуелді функцияның графигін берілген аралықта 0,2 қадаммен салыңыз.
=Если(А2<=0; (1+2*A2^2-sin(A2)^2)^(1/2); (2+A2)/(2+EXP(-0.1*A2))^(1/3)) формуланы Мастер функциикөмегімен жазыңыз;
Өздік жұмыс тапсырмалары: (Тапсырманы орындауға қажетті мәліметтер нұсқалар бойынша төменде берілген 9-кестедан алынады)
9-кесте
|